Güzin TÜMER
TÄ°WANUKU
Puerto Del Sol, Güneşin Kapısı
Tiwanuku kasabası, La Paz’a, bir buçuk mesafede küçük bir yerleÅŸim yeri. Bu kasaba Tiwanuku harabeleri ile ünlenmiÅŸ. Bu nedenle önemli bir turistik nokta. Bu harabeler, Ä°nka öncesi uygarlığa ait.
Tiwanuku şehri geçmişte Titikaka Gölü kıyısında bulunuyormuş. Gölün buharlaşması ile şimdi bu gölün 20 kilometre kadar uzağında.
Tiwanuku kasabasının meydanı
Amcalar, Aymara. Aymara, Bolivya'daki yerli gruplarından birinin adı. Bu kasabada yaşıyorlar. Fotoğraflarını çekmek için izin istedim. Fotoğraflarını çektikten sonra 5 Bolivyanos istediler.
Yerli kadınların giysilerine bayıldım.
Ä°lk Ä°nka’nın, GüneÅŸ tanrısı Ä°nk tarafından buradan yaratıldığı söyleniyor. Tiwanuku, hem Ä°nka öncesi hem de Ä°nka uygarlıkları için önemli bir yer. Ben aslında tarihi kalıntıları gezmeyi çok sevmem. Nedenine gelince derin bir bilgi sahibi olmadığım için gözle görülebilir çok etkileyici bir ÅŸeyler yoksa taÅŸlar beni heyecanlandırmaz. Bakıp geçerim. Tiwanuku harabelerine de bu gerekçe ile gitmeyecektim. Haziranın 21'inde Bolivya’daki Aymara adı verilen yerli grubun bu harabelerde gün dönümü ÅŸenlikleri olduÄŸunu öğrendim. Aymaraların atalarının Ä°nka olduÄŸu söylendi. GeçmiÅŸten bugüne bu törenler düzenli olarak yapılmaktaymış. Sadece Ä°spanyol iÅŸgali döneminde ara verilmiÅŸ. Aymaralar GüneÅŸ Tanrısı Ä°nt’e ve Toprakana ”Pachamama”ya 21 Haziranda gün doÄŸumundan sonra onlara verdiklerinden dolayı dans ederek ve ÅŸarkı söyleyerek teÅŸekkür ediyorlar.
Tam gün doÄŸumunda da kendi dileklerini gönderiyor. Bu benim için kaçırılmaması gereken fırsattı. "Ä°nti Raymi" törenleri adı verilen törenlere katılmaya karar verdim. Gün doÄŸumundan önce Tiwanuku’ya gitmek gerekiyordu. Sabah üç buçukta tur ÅŸirketi kaldığım hostelden beni aldı. Çok sayıda insan bu törenlere katılmak için yollara düşmüştü. Ä°nanılmaz soÄŸuk olmasına raÄŸmen büyük bir ilgi vardı.
Bu bayrak, Aymara Bayrağı. Yerlilerin kendi dilleri ve bayrakları var. Her birinin dili birbirinden çok farklı. Televizyonda çocuk programında sayılar İspanyolca ve üç farklı yerli dilinde öğretiliyordu.
Otobüste tur şirketi bizler için küçük armağanlar hazırlamıştı. Bu armağanlardan biri küçük bir çantanın içindeki coca yapraklarıydı. Çok anlam veremedim ama coca yaprağını yakından görme şansım oldu. Küçük mucizevi yapraklar, çok sıradan görünüyordu. Şöyle bir baktıktan sonra çantama koydum. Acaba bir iki yaparak günlüğüme yapıştırabilir miyim diye düşündüm. Hızla bu fikrimden vazgeçtim. Bolivya ve Peru için yaşamın bir parçası olan coca yaprakları bir başka ülkede ciddi problemler açabilirdi.
Törenlere dönersek… Sabahın kör karanlığında aşırı derece soÄŸukta Tiwanuku’ya vardık. Ä°nsanlar aşırı soÄŸuÄŸa aldırmadan akın akın geliyorlardı.
Bu arada rehberimiz üç coca yaprağını elimize almamızı söyledi. Bu yapraklardan birinin uzun ömrü, diÄŸerinin aklı ve üçüncüsünün……. (Hatırlayamıyorum! O soÄŸukta bu kadarını bile hatırlamak mucize..) temsil ettiÄŸini söyledi.
Mucizevi coca yaprakları.. Rehberimiz coca yapraklarını nasıl tutmamız gerektiğini gösteriyor.
Rehberimiz tam güneş doğarken bu yaprakları çiğnememizi ve ellerimizi havaya kaldırarak kendi dileklerimizi söylememiz gerektiğini belirtti. Biz de gerekeni yaptık. Görüntü gerçekten hoştu.
Tam gün doğumunda bütün eller havada, soğuğa aldırmadan belki çok inanmadan ama bir ritüeli gerçekleştirmenin keyfini yaşadık. 21 Haziran, Aymara yeni yılının başlangıcı olarak kabul ediliyor. Bu törenlerde Aymara yeni yıl kutlama törenleri olarak adlandırılıyor. Gün doğumundan sonra yerliler dans ederek ve şarkı söyleyerek güneş tanrısına teşekkür ettiler.
Müzisyenler.. Gerçekten hoştu.
Tiwanuku harabelerinde önemli kalıntılardan biri Kalasasaya piramidi diÄŸeri ise okuyanlar bilir Tanrıların Arabaları adlı bilim kurgu kitabında adı çokça geçen ”Puerte del Sol” yani GüneÅŸin Kapısı… O dönemde bu kalıntılarda önemli astrolojik çalışmalar yapıldığı da belirtildi. Bölge ile ilgili ilginç diÄŸer bir bilgi oranın magnetik enerjisi ile ilgili. Tiwanuku dünyanın magnetik enerjisinin fazla olduÄŸu yerlerden biri olarak belirtildi. Bu nedenle gün dönemi törenleri burada yapılıyormuÅŸ.
Bu kısa geziden sonra, bir baÅŸka dilek dileme törenine katıldık. La Paz’da Witchy Market’te gezerken bir sürü tuhaf ÅŸey görmüştüm. KurutulmuÅŸ lama ceninin yanı sıra üzerine sevimli resimler çizilmiÅŸ kare plakalar, içine bir ÅŸeyler doldurulmuÅŸ küçük ÅŸiÅŸeler ve daha bir sürü ÅŸey.. Åžimdi anladım ki bütün bunlar bu dilek dileme ve aynı zamanda GüneÅŸ Tanrısı’na ve Toprak Ana’ya teÅŸekkür etme törenlerinde kullanılıyor.
Töreni, geleneksel giysiler içinde olan bir kişi, büyük bir kağıdın içine renkli pamuklar döşeyerek başlattı. Pamukların yanına çeşitli süsler, kurutulmuş lama cenini yerleştirildi. Herkes üç tane coca yaprağını bu karışımın içine koydu. Her bir yaprak bir dileği temsil ediyor. Daha sonra bu karışım yakılırken güneşe karşı eller havaya kaldırıldı.
Yakılan bu karışımda bir sürü ÅŸey var. Dileklerin resimlendiÄŸi ÅŸekerden yapılmış kare ÅŸeklinde plakalar da bu karışımın içinde yakıldı. Hıdrellez kutlamalarını anımsattı bana. AteÅŸ, dileklerin resimlenmesi… Belki de bu kutlama biçimleri Åžamanizm’e kadar gidiyordur. Birbirinden etkilenme ihtimali olmayan bu insanların nasıl böyle ortaklık kurduklarını anlamak mümkün aslında. Her ÅŸey insanın ihtiyaçlarından ortaya çıkıyor. Demek ki umut yaÅŸarken bizi ayakta tutan en baÅŸat duygu!
Tiwanuku'dan La Paz'a dönerken dilek dileme törenin yapıldığı yer... Çorak ama çok etkileyici idi.
Elleri havaya kaldırmak GüneÅŸ Tanrısı’na ve Toprak Ana'ya teÅŸekkür etmek anlamındaydı. AteÅŸ yanmaya devam ederken her birimiz töreni düzenleyen kiÅŸinin yanına giderek adımızı söyledik. O, adımızı ateÅŸe eÄŸilerek tekrarladı. Birbirimize sarıldık ve bunun ardından töreni yapan kiÅŸi içinde renkli bir ÅŸeyler olan küçük ÅŸiÅŸeyi verdi. Her zaman yatağımızda saklamamızı söyleyerek bu küçük ÅŸiÅŸenin bize uÄŸur getireceÄŸini söyledi.
Bendeniz dilek dileme töreninde!
Bize çok ilginç gelen bu tören için töreni gerçekleştiren kişiye, küçük bir ödeme yaptık. Buralarda tüm yerli gelenekleri iyi bir kazanç kapısı olmuşa benziyor. Ben çok keyif aldığımı söylemeliyim. Bana "Puerto de Sol" Güneş Kapısı bir şey ifade etmedi ama yaşayan bir geleneği ve onun bir parçası olarak izlemek keyif verdi.
Cochacamba yazımda yazmıştım. Aymara’lar her ayın ilk cuması, içinde bin bir çeÅŸit ÅŸey olan tütsüyü yakarak hayatlarının daha iyi olacağı inancını taşıyorlar. Aslında inanç her toplumda farklı ÅŸekilde var ediyor kendini. Umudu ve güç yaÅŸam koÅŸullarına dayanma gücünü artırıyor. And DaÄŸları’nda yaÅŸayan yerliler için yaÅŸam gerçekten güç. Coca yaprağı, böylesi ritüeller ve festivaller yerlilerin bu zor koÅŸullara dayanma gücünü artırıyor olmalı.
Haziran 2009
Güzin TÜMER
"Güzin TÜMER" bütün yazıları için tıklayın...
Tiwanuku kasabası, La Paz’a, bir buçuk mesafede küçük bir yerleÅŸim yeri. Bu kasaba Tiwanuku harabeleri ile ünlenmiÅŸ. Bu nedenle önemli bir turistik nokta. Bu harabeler, Ä°nka öncesi uygarlığa ait.
Tiwanuku şehri geçmişte Titikaka Gölü kıyısında bulunuyormuş. Gölün buharlaşması ile şimdi bu gölün 20 kilometre kadar uzağında.
Ä°lk Ä°nka’nın, GüneÅŸ tanrısı Ä°nk tarafından buradan yaratıldığı söyleniyor. Tiwanuku, hem Ä°nka öncesi hem de Ä°nka uygarlıkları için önemli bir yer. Ben aslında tarihi kalıntıları gezmeyi çok sevmem. Nedenine gelince derin bir bilgi sahibi olmadığım için gözle görülebilir çok etkileyici bir ÅŸeyler yoksa taÅŸlar beni heyecanlandırmaz. Bakıp geçerim. Tiwanuku harabelerine de bu gerekçe ile gitmeyecektim. Haziranın 21'inde Bolivya’daki Aymara adı verilen yerli grubun bu harabelerde gün dönümü ÅŸenlikleri olduÄŸunu öğrendim. Aymaraların atalarının Ä°nka olduÄŸu söylendi. GeçmiÅŸten bugüne bu törenler düzenli olarak yapılmaktaymış. Sadece Ä°spanyol iÅŸgali döneminde ara verilmiÅŸ. Aymaralar GüneÅŸ Tanrısı Ä°nt’e ve Toprakana ”Pachamama”ya 21 Haziranda gün doÄŸumundan sonra onlara verdiklerinden dolayı dans ederek ve ÅŸarkı söyleyerek teÅŸekkür ediyorlar.
Tam gün doÄŸumunda da kendi dileklerini gönderiyor. Bu benim için kaçırılmaması gereken fırsattı. "Ä°nti Raymi" törenleri adı verilen törenlere katılmaya karar verdim. Gün doÄŸumundan önce Tiwanuku’ya gitmek gerekiyordu. Sabah üç buçukta tur ÅŸirketi kaldığım hostelden beni aldı. Çok sayıda insan bu törenlere katılmak için yollara düşmüştü. Ä°nanılmaz soÄŸuk olmasına raÄŸmen büyük bir ilgi vardı.
Otobüste tur şirketi bizler için küçük armağanlar hazırlamıştı. Bu armağanlardan biri küçük bir çantanın içindeki coca yapraklarıydı. Çok anlam veremedim ama coca yaprağını yakından görme şansım oldu. Küçük mucizevi yapraklar, çok sıradan görünüyordu. Şöyle bir baktıktan sonra çantama koydum. Acaba bir iki yaparak günlüğüme yapıştırabilir miyim diye düşündüm. Hızla bu fikrimden vazgeçtim. Bolivya ve Peru için yaşamın bir parçası olan coca yaprakları bir başka ülkede ciddi problemler açabilirdi.
Törenlere dönersek… Sabahın kör karanlığında aşırı derece soÄŸukta Tiwanuku’ya vardık. Ä°nsanlar aşırı soÄŸuÄŸa aldırmadan akın akın geliyorlardı.
Bu arada rehberimiz üç coca yaprağını elimize almamızı söyledi. Bu yapraklardan birinin uzun ömrü, diÄŸerinin aklı ve üçüncüsünün……. (Hatırlayamıyorum! O soÄŸukta bu kadarını bile hatırlamak mucize..) temsil ettiÄŸini söyledi.
Rehberimiz tam güneş doğarken bu yaprakları çiğnememizi ve ellerimizi havaya kaldırarak kendi dileklerimizi söylememiz gerektiğini belirtti. Biz de gerekeni yaptık. Görüntü gerçekten hoştu.
Tam gün doğumunda bütün eller havada, soğuğa aldırmadan belki çok inanmadan ama bir ritüeli gerçekleştirmenin keyfini yaşadık. 21 Haziran, Aymara yeni yılının başlangıcı olarak kabul ediliyor. Bu törenlerde Aymara yeni yıl kutlama törenleri olarak adlandırılıyor. Gün doğumundan sonra yerliler dans ederek ve şarkı söyleyerek güneş tanrısına teşekkür ettiler.
Tiwanuku harabelerinde önemli kalıntılardan biri Kalasasaya piramidi diÄŸeri ise okuyanlar bilir Tanrıların Arabaları adlı bilim kurgu kitabında adı çokça geçen ”Puerte del Sol” yani GüneÅŸin Kapısı… O dönemde bu kalıntılarda önemli astrolojik çalışmalar yapıldığı da belirtildi. Bölge ile ilgili ilginç diÄŸer bir bilgi oranın magnetik enerjisi ile ilgili. Tiwanuku dünyanın magnetik enerjisinin fazla olduÄŸu yerlerden biri olarak belirtildi. Bu nedenle gün dönemi törenleri burada yapılıyormuÅŸ.
Bu kısa geziden sonra, bir baÅŸka dilek dileme törenine katıldık. La Paz’da Witchy Market’te gezerken bir sürü tuhaf ÅŸey görmüştüm. KurutulmuÅŸ lama ceninin yanı sıra üzerine sevimli resimler çizilmiÅŸ kare plakalar, içine bir ÅŸeyler doldurulmuÅŸ küçük ÅŸiÅŸeler ve daha bir sürü ÅŸey.. Åžimdi anladım ki bütün bunlar bu dilek dileme ve aynı zamanda GüneÅŸ Tanrısı’na ve Toprak Ana’ya teÅŸekkür etme törenlerinde kullanılıyor.
Töreni, geleneksel giysiler içinde olan bir kişi, büyük bir kağıdın içine renkli pamuklar döşeyerek başlattı. Pamukların yanına çeşitli süsler, kurutulmuş lama cenini yerleştirildi. Herkes üç tane coca yaprağını bu karışımın içine koydu. Her bir yaprak bir dileği temsil ediyor. Daha sonra bu karışım yakılırken güneşe karşı eller havaya kaldırıldı.
Yakılan bu karışımda bir sürü ÅŸey var. Dileklerin resimlendiÄŸi ÅŸekerden yapılmış kare ÅŸeklinde plakalar da bu karışımın içinde yakıldı. Hıdrellez kutlamalarını anımsattı bana. AteÅŸ, dileklerin resimlenmesi… Belki de bu kutlama biçimleri Åžamanizm’e kadar gidiyordur. Birbirinden etkilenme ihtimali olmayan bu insanların nasıl böyle ortaklık kurduklarını anlamak mümkün aslında. Her ÅŸey insanın ihtiyaçlarından ortaya çıkıyor. Demek ki umut yaÅŸarken bizi ayakta tutan en baÅŸat duygu!
Elleri havaya kaldırmak GüneÅŸ Tanrısı’na ve Toprak Ana'ya teÅŸekkür etmek anlamındaydı. AteÅŸ yanmaya devam ederken her birimiz töreni düzenleyen kiÅŸinin yanına giderek adımızı söyledik. O, adımızı ateÅŸe eÄŸilerek tekrarladı. Birbirimize sarıldık ve bunun ardından töreni yapan kiÅŸi içinde renkli bir ÅŸeyler olan küçük ÅŸiÅŸeyi verdi. Her zaman yatağımızda saklamamızı söyleyerek bu küçük ÅŸiÅŸenin bize uÄŸur getireceÄŸini söyledi.
Bize çok ilginç gelen bu tören için töreni gerçekleştiren kişiye, küçük bir ödeme yaptık. Buralarda tüm yerli gelenekleri iyi bir kazanç kapısı olmuşa benziyor. Ben çok keyif aldığımı söylemeliyim. Bana "Puerto de Sol" Güneş Kapısı bir şey ifade etmedi ama yaşayan bir geleneği ve onun bir parçası olarak izlemek keyif verdi.
Cochacamba yazımda yazmıştım. Aymara’lar her ayın ilk cuması, içinde bin bir çeÅŸit ÅŸey olan tütsüyü yakarak hayatlarının daha iyi olacağı inancını taşıyorlar. Aslında inanç her toplumda farklı ÅŸekilde var ediyor kendini. Umudu ve güç yaÅŸam koÅŸullarına dayanma gücünü artırıyor. And DaÄŸları’nda yaÅŸayan yerliler için yaÅŸam gerçekten güç. Coca yaprağı, böylesi ritüeller ve festivaller yerlilerin bu zor koÅŸullara dayanma gücünü artırıyor olmalı.
Haziran 2009
Güzin TÜMER
"Güzin TÜMER" bütün yazıları için tıklayın...