Sebahattin Karaca
FOÇA’DA ZOR YILLARIN BAÅžKANLARI VE BAÅžKANLIK SEÇİMLERÄ° VE SÄ°VÄ°L ASKER Ä°LÄ°ÅžKÄ°LERÄ°
“1960 ihtilalinde Foça’da Hakim Sarı Hilmi, daha sonra Tahir MüstecaplıoÄŸlu ve Selçuk Dirim Foça Belediye BaÅŸkanlığı yapmıştır. Mustafa Konuk ise Demokrat Parti döneminde 3 dönem belediye baÅŸkanlığı yaptı. 1960 ihtilalinden sonra yapılan yerel seçimde Demokrat Parti adayı Nusret Bey çok çalışmış; ancak baÅŸkanlığı Cumhuriyet Halk Partisi'nin adayı Selçuk Dirim kazanmıştır. Selçuk Dirim'in vefatından sonra sırasıyla Mustafa Konuk ve Kemal Gür belediye baÅŸkanı oldu. Kemal Gür baÅŸkanlık görevini sürdürürken vefat etti. Bunun üzerine baÅŸkanlık koltuÄŸuna tekrar Mustafa Konuk oturdu. O zamanlar baÅŸkan, doÄŸrudan halk oyları ile seçilmezdi. Halk oyları ile seçilmiÅŸ meclisin içinden, meclis kendisine bir baÅŸkan seçerdi. Seçilen kiÅŸi belediye baÅŸkanlığını görevini yapardı.
Hacılar limanı ve rafineri
Mustafa Konuk’un baÅŸkanlığı sırasında, o zamanki adı Söğütçük olan Hacılar Limanı'na muhtelif talepler vardı. Bu taleplerin en başında, ÅŸu an AliaÄŸa'da faal olan rafinerinin Hacılar Limanı'na kurulması geliyordu. Mustafa Konuk ve Foça'nın o dönem ileri gelenleri rafinerinin yoÄŸun kirlilik getireceÄŸini düşünerek bu talebe çok sıcak bakmadı ve oluÅŸumunu hiçbir ÅŸekilde ne siyaseten herhangi bir parti ilçe örgütü, ne de yerel yöneticiler destek vermedi.
Bunun özerine rafineri Aliağa hudutları içine tesis edildi.
SÖĞÜTÇÜK (AÇIK TARIM CEZA EVİ) HACILAR LİMANI
191. Piyade Alayı ve Foça’da sivil asker iliÅŸkisi
O yıllarda Foça askeri bakımdan çok önemli ve stratejik bir bölgeydi. Hacılar Limanı’nda; Topçu BirliÄŸi ve ÅŸimdiki Komando Okulu'nun bulunduÄŸu yerde de 191. Piyade Alayı vardı. Piyade alayı 1944-1945'lerden beri varlığını sürdürmüştü. Askeri bakımdan öyle önemliydi ki, Foça giriÅŸindeki tepede bir barikat kurulurdu. Söylenenlere göre; Foça'ya gelenler arasında Foçalı olmayanlar varsa onların gözleri baÄŸlanır, kapalı bir ÅŸekilde Foça'ya indirilir ve kime, ne amaçla geldiÄŸi sorulurdu. Duruma göre, iÅŸ-güç için gelenler alınmaz; ancak akraba ziyaretleri söz konusu ise ÅŸehre girenin yanına asker verilirdi. KiÅŸi, asker nezaretinde, ziyaret edilecek ev veya iÅŸyerine getirilir, ev sahibi konuÄŸu kabul ederse teslim edilirdi. Konuk kabul edilmezse apar topar Foça'nın dışında çıkarılır, uzaktan söz konusu kiÅŸilerin takibi yapılırdı. O zamanlar üst teÄŸmen olan, daha sonra albaylıktan emekliliÄŸe ayrılan Abdulkadir komutasında 8-10 asker hem askeri binaları koruyup kollardı hem de dışarıdan gelen ziyaretçileri denetlerdi.
Komando Okulu'nun bulunduğu yerde 191. Piyade Alayı vardı ve bu alay oldukça büyüktü. 191. Alay kalabalık olduğundan, o günkü kışla içindeki mevcut binalar yetersiz kalıyordu. Bu yüzden Foça'da hazineye ait ne kadar kamu binası varsa askere tahsis edilmişti. Komutanlık binası ise şimdiki Reha Midilli Kültür Merkezi'nin karşısındaydı. (Şu an 193 Sokak'ta Maliye Lojmanı olarak kullanılıyor.) Hatta 187 Sokak'ta şu an kalıntıları bulanan iki evden bir tanesi kamu binası, diğeri ceza evi olarak kullanılıyordu. Bu yapılar, eski Nüfus Memuru Ali O.'ın evinin arkasında yer almaktadır.
Foça kiliselerine ne oldu? Kiliseler hangi amaçla yıkıldı?
Şimdiki Kayalar Camii'nin bulunduğu yer, Kale Koruma Bölüğü'ne verilmişti. Kale Koruma Bölüğü, atları olan bir bölüktü. Atlar, kalenin içinde daha sonra yıllar içerisinde yıkılan kilisede bulunuyordu.
Şu an muhtarların bulunduğu alanda büyük bir kilise daha vardı. İçerisinde askeri bölük bulunurdu. Bölüğün yemekleri 191. Alay'da pişirilirdi ve kamu binalarında dağınık düzende olan askeri birliklere dağıtılırdı. Artan yemeklerden sivil halk arasındaki fakir olanlar da istifade ederdi.
Kilise, mermerden yapılmış temeller üzerine kuruluydu. Sütunlarla yükselen bina peÄŸiment ve kuleleriyle görkemli bir ibadet yeriydi. Daha sonra bu kilise taÅŸ taÅŸ sökülmüştür. O zamanlar kamyon da olmadığından, sökülen taÅŸlar karınca misali sırtta tek tek taşınarak baÅŸka bir alanda kamu binası inÅŸaatında kullanılmıştır. Åžimdiki Ä°ÅŸ Bankası’nın karşısında bulunan belediye binası ve arkasındaki pasajın yerinde ise Hıristiyan Mezarlığı bulunmaktaydı.
Askerlerin gidiÅŸ hikayeleri
Muharrem K'nın eski evinde bir baÅŸka bölük daha vardı. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra bu birlikler kaldırıldı. Eski CumhurbaÅŸkanı rahmetli Cemal Gürsel'in Ä°zmir'de Yurtiçi Bölge Komutanı olduÄŸu dönemde Mustafa Konuk, bir gün kendisini ziyaret etmiÅŸ, halkın askerlerle olan görüşünü anlatmış, Foça'da hakim olan takviyeli birlik (bugünkü tugay gibi) hakkında karşılıklı görüşmeler yapılmıştı. Cemal Gürsel'den; “Ben bununla ilgileneceÄŸim ve gereÄŸini yapacağım.” ÅŸeklinde söz alan Mustafa Konuk, teÅŸekkür edip ayrılmıştı. Kısa süre sonra 191. Piyade BirliÄŸi ve Hacılar Limanı'ndaki Takviye BirliÄŸi'nin tamamı Çorlu'ya taşındı.
Dönemin belediye başkanı Mustafa Konuk, askeriyeden boşalan Hacılar Limanı'nın tel örgülerini söktürmüş ve buraları parselleyerek sivil halka dağıtmıştı. Orada da (şimdiki İclal K.'ın babası) Foçalı bir bayanla evli olan Celal K. adında bir yüzbaşı, geride kalan askeri binaların korunması için görevlendirmişti. Daha sonra birlik lağvedilince Celal K. emekli olmuş ve Foça'ya yerleşmiş bir komutandı. Evlenirken mahvelde yapılan nikah ve düğünü yıllarca dillerden düşmedi. O zamanlar kendisi çağdaş ve kültürlü yaşam biçimiyle dikkat çekmiş ve iz bırakan askerlerden biri olmuştur.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
www.sebahattinkaraca.com
“1960 ihtilalinde Foça’da Hakim Sarı Hilmi, daha sonra Tahir MüstecaplıoÄŸlu ve Selçuk Dirim Foça Belediye BaÅŸkanlığı yapmıştır. Mustafa Konuk ise Demokrat Parti döneminde 3 dönem belediye baÅŸkanlığı yaptı. 1960 ihtilalinden sonra yapılan yerel seçimde Demokrat Parti adayı Nusret Bey çok çalışmış; ancak baÅŸkanlığı Cumhuriyet Halk Partisi'nin adayı Selçuk Dirim kazanmıştır. Selçuk Dirim'in vefatından sonra sırasıyla Mustafa Konuk ve Kemal Gür belediye baÅŸkanı oldu. Kemal Gür baÅŸkanlık görevini sürdürürken vefat etti. Bunun üzerine baÅŸkanlık koltuÄŸuna tekrar Mustafa Konuk oturdu. O zamanlar baÅŸkan, doÄŸrudan halk oyları ile seçilmezdi. Halk oyları ile seçilmiÅŸ meclisin içinden, meclis kendisine bir baÅŸkan seçerdi. Seçilen kiÅŸi belediye baÅŸkanlığını görevini yapardı.
Hacılar limanı ve rafineri
Mustafa Konuk’un baÅŸkanlığı sırasında, o zamanki adı Söğütçük olan Hacılar Limanı'na muhtelif talepler vardı. Bu taleplerin en başında, ÅŸu an AliaÄŸa'da faal olan rafinerinin Hacılar Limanı'na kurulması geliyordu. Mustafa Konuk ve Foça'nın o dönem ileri gelenleri rafinerinin yoÄŸun kirlilik getireceÄŸini düşünerek bu talebe çok sıcak bakmadı ve oluÅŸumunu hiçbir ÅŸekilde ne siyaseten herhangi bir parti ilçe örgütü, ne de yerel yöneticiler destek vermedi.
Bunun özerine rafineri Aliağa hudutları içine tesis edildi.
SÖĞÜTÇÜK (AÇIK TARIM CEZA EVİ) HACILAR LİMANI
191. Piyade Alayı ve Foça’da sivil asker iliÅŸkisi
O yıllarda Foça askeri bakımdan çok önemli ve stratejik bir bölgeydi. Hacılar Limanı’nda; Topçu BirliÄŸi ve ÅŸimdiki Komando Okulu'nun bulunduÄŸu yerde de 191. Piyade Alayı vardı. Piyade alayı 1944-1945'lerden beri varlığını sürdürmüştü. Askeri bakımdan öyle önemliydi ki, Foça giriÅŸindeki tepede bir barikat kurulurdu. Söylenenlere göre; Foça'ya gelenler arasında Foçalı olmayanlar varsa onların gözleri baÄŸlanır, kapalı bir ÅŸekilde Foça'ya indirilir ve kime, ne amaçla geldiÄŸi sorulurdu. Duruma göre, iÅŸ-güç için gelenler alınmaz; ancak akraba ziyaretleri söz konusu ise ÅŸehre girenin yanına asker verilirdi. KiÅŸi, asker nezaretinde, ziyaret edilecek ev veya iÅŸyerine getirilir, ev sahibi konuÄŸu kabul ederse teslim edilirdi. Konuk kabul edilmezse apar topar Foça'nın dışında çıkarılır, uzaktan söz konusu kiÅŸilerin takibi yapılırdı. O zamanlar üst teÄŸmen olan, daha sonra albaylıktan emekliliÄŸe ayrılan Abdulkadir komutasında 8-10 asker hem askeri binaları koruyup kollardı hem de dışarıdan gelen ziyaretçileri denetlerdi.
Komando Okulu'nun bulunduğu yerde 191. Piyade Alayı vardı ve bu alay oldukça büyüktü. 191. Alay kalabalık olduğundan, o günkü kışla içindeki mevcut binalar yetersiz kalıyordu. Bu yüzden Foça'da hazineye ait ne kadar kamu binası varsa askere tahsis edilmişti. Komutanlık binası ise şimdiki Reha Midilli Kültür Merkezi'nin karşısındaydı. (Şu an 193 Sokak'ta Maliye Lojmanı olarak kullanılıyor.) Hatta 187 Sokak'ta şu an kalıntıları bulanan iki evden bir tanesi kamu binası, diğeri ceza evi olarak kullanılıyordu. Bu yapılar, eski Nüfus Memuru Ali O.'ın evinin arkasında yer almaktadır.
Foça kiliselerine ne oldu? Kiliseler hangi amaçla yıkıldı?
Şimdiki Kayalar Camii'nin bulunduğu yer, Kale Koruma Bölüğü'ne verilmişti. Kale Koruma Bölüğü, atları olan bir bölüktü. Atlar, kalenin içinde daha sonra yıllar içerisinde yıkılan kilisede bulunuyordu.
Şu an muhtarların bulunduğu alanda büyük bir kilise daha vardı. İçerisinde askeri bölük bulunurdu. Bölüğün yemekleri 191. Alay'da pişirilirdi ve kamu binalarında dağınık düzende olan askeri birliklere dağıtılırdı. Artan yemeklerden sivil halk arasındaki fakir olanlar da istifade ederdi.
Kilise, mermerden yapılmış temeller üzerine kuruluydu. Sütunlarla yükselen bina peÄŸiment ve kuleleriyle görkemli bir ibadet yeriydi. Daha sonra bu kilise taÅŸ taÅŸ sökülmüştür. O zamanlar kamyon da olmadığından, sökülen taÅŸlar karınca misali sırtta tek tek taşınarak baÅŸka bir alanda kamu binası inÅŸaatında kullanılmıştır. Åžimdiki Ä°ÅŸ Bankası’nın karşısında bulunan belediye binası ve arkasındaki pasajın yerinde ise Hıristiyan Mezarlığı bulunmaktaydı.
Askerlerin gidiÅŸ hikayeleri
Muharrem K'nın eski evinde bir baÅŸka bölük daha vardı. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra bu birlikler kaldırıldı. Eski CumhurbaÅŸkanı rahmetli Cemal Gürsel'in Ä°zmir'de Yurtiçi Bölge Komutanı olduÄŸu dönemde Mustafa Konuk, bir gün kendisini ziyaret etmiÅŸ, halkın askerlerle olan görüşünü anlatmış, Foça'da hakim olan takviyeli birlik (bugünkü tugay gibi) hakkında karşılıklı görüşmeler yapılmıştı. Cemal Gürsel'den; “Ben bununla ilgileneceÄŸim ve gereÄŸini yapacağım.” ÅŸeklinde söz alan Mustafa Konuk, teÅŸekkür edip ayrılmıştı. Kısa süre sonra 191. Piyade BirliÄŸi ve Hacılar Limanı'ndaki Takviye BirliÄŸi'nin tamamı Çorlu'ya taşındı.
Dönemin belediye başkanı Mustafa Konuk, askeriyeden boşalan Hacılar Limanı'nın tel örgülerini söktürmüş ve buraları parselleyerek sivil halka dağıtmıştı. Orada da (şimdiki İclal K.'ın babası) Foçalı bir bayanla evli olan Celal K. adında bir yüzbaşı, geride kalan askeri binaların korunması için görevlendirmişti. Daha sonra birlik lağvedilince Celal K. emekli olmuş ve Foça'ya yerleşmiş bir komutandı. Evlenirken mahvelde yapılan nikah ve düğünü yıllarca dillerden düşmedi. O zamanlar kendisi çağdaş ve kültürlü yaşam biçimiyle dikkat çekmiş ve iz bırakan askerlerden biri olmuştur.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
"Sebahattin Karaca" bütün yazıları için tıklayın...