Ölümcül bir durum: Atardamar yirtilmasi
100 hastadan 10’u hastaneye ulasamadan yasamini yitirir
Aort, kalpten çikan ve bütün vücuda kanin yayilmasini saglayan ana damardir. Aort diseksiyonu hastaligi, büyük atardamar duvarinin bir sebeple iki tabakaya ayrilmasi ve bu iki tabaka arasina kan ve pihti dolmasidir. Bu durumdaki damarin yirtilma riski artar, organ ve dokulara giden atardamarlarin tikanmasina neden olabilir. Diseksiyonlarda durum duvarin tam kat yirtilmasina kadar ilerleyebilecegi için hayati tehlike söz konusu. 100 hastadan 10’u hastaneye ulasamadan yasamini yitirir
Aort yirtilmasi neticesi ölen ünlülere örnek Einstein, Turhan Selçuk, Savas Dinçel verilebilir.
Tibbi adi “aort diseksiyonu” olan hastalikta, yirtilan damarin içine giren kan, her kalp atiminda ilerleyerek damar cidarinin katmanlarini birbirinden ayirir. Böylece kanin aktigi 2 kanal olusur. Biri gerçek, digeri yalanci kanal. Kan akimi iki kanalda da yetersizdir. Akut Aorta yirtilmasi erkeklerde kadinlara göre daha sik görülmektedir. Kadinlarda prognozu daha kötüdür. Belirtilerin çok tipik olmamasi nedeniyle teshis siklikla geciktirilir ve bu da hasta için tehlikeli sonuçlar dogurabilmektedir.
Aort diseksiyonu gelismesi için uygun Risk Faktörleri: uzun yillardir var olan hipertansiyon (hastalarin %75), sigara, uyusturucu (kokain, amfetamin), kolesterol yüksekligi, damar bag dokusunu etkileyen dogmalik hastaliklar (marfan, iki parçali aort kapagi, aort istmus darligi, marfan benzeri diger hastaliklar), Travma (trafik kazasinda gögüse çarpma, yüksekten düsme), damarin yangi hastaliklari (tüberküloz, frengi, dev hücreli arter yangisi)
Aorta yirtilmasinin siklikla ilk isareti çok ani görülen gögüs agrisi, sirtta kürek kemikleri arasinda olan agridir (dayanilmaz bir agridir). Sirt agrisi bel bölgesine kadar yayilabilir. Diseksiyon yan dal damarlarin kapanmasina sebep olabileceginden koronerlere, beyine ve karin bölgesine az kanin gitmesine bagli sikayetlere, bulgulara sebep olabilir.
Yirtilma kalbe yakinsa kalp ile ilgili belirtiler görülebilir (koroner yetmezlik, aort kapak yetmezligi, kalp çevresi kesesinde kan birikimi gibi).
Çok ölümcül bir durum oldugundan görüldügü/düsünüldügü an müdahale edilmelidir. Bu bakimdan ilk saatlerde teshis çok önemlidir. Fakat ne yazik ki sadece hastalarin 39%’nda ilk 24 saatte dogru teshis konulabilmektedir. Bunun nedenini aort diseksiyonunun diger kalp damar hastaliklari acilleri gibi çok sik görülmesinde ve sikayetlerin çok tipik olmamasindadir ( akut koroner sendromlar 100000 nüfusta 440, akciger embolisi 100000 nüfusta 69, akut aort yirtilmasi (diseksiyonu) 100000 nüfusta 4).
Kadinlarda, hipertansiyonu olmayan hastalarda ve de daha önce kalp ameliyati olmus kisilerde digerlerine göre daha çok teshis gecikmeleri görülmektedir.
Teshiste acilde yemek borusundan yapilan Eko (transözofajial TEE) ve CT ( Bilgisayarli tomografi) en hizli taniya götüren yöntemlerdir.
Bazen yüksek derecede aort diseksiyonu süphesi olan hastalar direk ameliyathaneye transfer edilmekte ve direk ameliyathane masasinda hastalara yemek borsundan eko yapilmakta ve kesin teshis konulmaktadir. Hasta teshis kesinlesince de anestezi alip ameliyat edilmektedir.
Kalbe yakin aorta yirtilmasinda (A Tipi diseksiyon) acil tedavi
Çok tehlikeli olan bu durum ani tüm katmanlarin tam yirtilmasina sebep olup büyük iç kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden kalbe yakin bölge aort diseksiyonu (aort yirtilmasi) düsünülen ve görülen hastalarda hiç vakit kaybetmeden hemen acilen ameliyat edilir. Ameliyatsiz bu hastalarin hayatta kalma sansi çok düsüktür. Aort diseksiyonu cerrahisi kompleks bir cerrahidir, ameliyat edilenlerin de %20’si kaybedilir.
Genelde seçilen yöntem açik cerrahidir. Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciger makinesine devreder, aortun genislemis/yirtilmis bölgesinin yerine sentetik bir kumastan yapilmis, uygun boyda bir tüp yerlestirir. Eger kapakta, aorttan çikan dallarda sorun varsa onlari da onarir.
Daha alt seviye (inen Aorta yani B Tipi diseksiyonlar) özellikle karin bölgesi diseksiyonlari cerrahi olmadan da ilaçla (optimal kan basinci) stabilize edilebilir. Nadiren bu vakalarda stabilizasyon saglanamazsa girisimsel olarak ana atardamara içten geçirilen bir protez ile tedavi edilir. B Tipi diseksiyonda açik cerrahi çok az olarak kateter ile tedavi edilemeyen durumlarda uygulanir. Son yillarda B Tipi (Aorta inen kisminda gelisen) diseksiyonlu vakalarda da erken dönemde kateter ile protez uygulanmasinin prognoza (tam yirtilma ve ölüm) olumlu etkisi oldugu yönünde yayinlar vardir. Fakat bu henüz standart degildir.
Ameliyat sonrasi nelere dikkat edilmeli? Hipertansiyon tedavisi çok önemlidir. Agir kaldirma, siddetli ikinma geçici de olsa tansiyonu çok yükseltebilir. Hastanin çocuklari ve kardesleri aort genislemesi bakimindan kontrol edilmeli. Yine de Aorta keselesmeleri (Anevrizma) risk faktörleri olanlarda her noktadan yeniden görülebildigi için kontrol önemlidir. Yapilan tedavi sekline bakilmaksizin tüm hastalar ömür boyu kontrol altinda kalmalidirlar. Kontrollerinin sikligini Kalp Damar Cerrahi/ Kardiyoloji Klinikleri belirler.
nazan.walpoth@insel.ch
|
