Işık Teoman
Ä°ZMÄ°RLÄ°LER BALKON KEYFÄ°NÄ° UNUTUYOR
Çok uzaklara deÄŸil, 1980’li yıllara dönüp bir bakalım. Ä°zmir yılın neredeyse 300 günü güneÅŸli ve sıcak, o nedenle insanlar sokakta, bahçelerde ve balkonlarda yaşıyor. Yazın geç saatlere kadar insanlar evlerine dönmek istemiyor. Ä°zmirli o yıllarda balkonları seviyor. Genellikle bahçeli evlerde doÄŸup büyüyen, çiçekler ve aÄŸaçlar ile iç içe bir yaÅŸam geçirmiÅŸ olan Ä°zmirli bu keyifli yaÅŸamı balkonlara da taşıyor. Balkonlarında gülden yasemine, hanımelinden, sellukaya kadar çiçek bakmaya ve büyütmeye devam eden Ä°zmirliler birbirleriyle adeta yarışmaya baÅŸlıyor. “Senin balkonun güzel”, “Benim penceremin önü güzel” çekiÅŸmeleri yapılıyor. Kimin balkonu daha güzel ise keyif onda, deÄŸmeyin keyfine. Hatta o güzelliklere yerel yöneticiler de ortak oluyor. “En güzel balkon yarışması” düzenleniyor.
Ä°zmir’in pek çok semtinde yüzlerce insan bu yarışmalara katılarak ”en güzel balkon”un kendilerine ait olduÄŸunu ispatlamak için uÄŸraÅŸ veriyor. Balkonlarına yeni çiçekler dikiyor, sarmaşıklar, begonviller birinci kattan baÅŸlayıp apartmanların çatılarına kadar ulaşıyor. Birbirinden güzel çiçekler çevreye mis gibi kokular yayıyor. Sıcak yaz günlerinde balkonlar kurtarıcı oluyor, çayını demleyen kendini balkona atıyor. Önce balkonun zemini sulanıyor ve sıcaktan kurtuluÅŸun ilk adımı atılıyor, gün boyu ısınan zemine dökülen sudan yayılan nem kokusu yerini tatlı bir serinliÄŸe bırakıyor, ardından çiçekler sulanıyor ve ortalığa bir anda mis gibi toprak kokuları yayılıyor. GüneÅŸin batışıyla birlikte çay keyfinin yanında balkon sohbetleri baÅŸlıyor. KomÅŸu balkonlardan laflamalar, atışmalar, birbirlerine evde yapılan mis gibi börek, çörek ve kurabiyelerden ikramlar. Sabah iÅŸ varmış kimin umurunda, saatler gece yarısını çoktan geçiyor, sohbetin tadına, balkonun keyfine doyum olmuyor.
YARIÅžMALAR HEYECANLIYDI
Sabahı iple çekiyor vatandaÅŸ, “En güzel balkon” yarışmasının sonuçları açıklanacak. Dönemin belediye baÅŸkanları, basın çalışanları ve katılımcılar heyecan içinde bekleÅŸiyor yarışmanın açıklanacağı salonda. Belediye BaÅŸkanı, balkonların öneminden, komÅŸuluk iliÅŸkilerinden, yeÅŸil sevgisinden söz ediyor. Sıra yarışma sonuçlarını açıklamaya geliyor. En güzel balkon yarışmasının birincisi Ä°nönü Caddesi Ä°pek BöceÄŸi Apartmanı sakinlerinden ÇiÄŸdem AkÅŸamsefası, ikinci Karşıyaka Yalı Caddesi Begonya Apartmanı’ndan Itır Gülkokan, üçüncü Alsancak Gül Sokak KuÅŸkonmaz Apartmanı’ndan Papatya Yediveren. Alkış kıyamet, kazandığına sevinenler, hakkının yendiÄŸine üzülenler, baÅŸarıyı tebrik edenler, küsüp gidenler, BaÅŸkana, ”Bir daha sana oy vermeyeceÄŸim” diyenler.
1980’li yıllarda bahçeli evlerden gelip apartman hayatına bir türlü alışamayan Ä°zmirliler, balkonlarında iÅŸi o kadar ileri götürdüler ki, limon, elma, mandalina ve armut gibi meyve fidanları bile yetiÅŸtirmeye kalktılar, meyve alanlar bile oldu. Ne zaman ki, meÅŸhur milenyumlu yıllara gelindiÄŸinde eski Ä°zmirliler birer birer aramızdan ayrılmaya, alışkanlıklar ve beÄŸeniler de deÄŸiÅŸmeye baÅŸladı. BaÄŸda bahçede büyümemiÅŸ, sokakta yalın ayak başıkabak koÅŸturmamış, çember çevirmemiÅŸ, çelik çomak oynamamış, saklambaç nedir bilmez, birdirbir, körebe isimlerini duyduÄŸunda yeni baÅŸlayan dizi isimleri sanan eski Ä°zmirlinin çocukları ve onların torunlarını yeni bir moda sardı.
Üç odalı, bir salonlu, beÅŸ odalı iki salonlu, üç tuvaletli evlere sığmaz oldular. Çıkış yolları ararken, “Balkonları kapatalım“ dediler. Yeni bir sektör yarattılar. Parası olanlar, modern ısı geçirmez katlamalı camlar, garibanlar, demir doÄŸrama veya plastik ile güzelim balkonlarını kapatarak, akıllarınca yeni kullanım alanları kazandılar. Tüm bunlar yetmiyormuÅŸ gibi, yerel yönetimler ile boÄŸuÅŸmaya baÅŸladılar. Yıllar önce balkonlara ödül veren belediyeler, artık ceza yaÄŸdırmaya baÅŸlamışlardı. Çünkü balkonlar projede açık alanlardı. Uygulamada proje dışına çıkılıp balkonlar ortadan kalkınca suç iÅŸlediler. Mahkemelik oldular. Bugün Ä°zmir’de abartı deÄŸil yüz binlerce apartman sakini balkon kapatma yüzünden belediye ile mahkemelik. Ve hepsi de cezalandırılıyor ve çatır çatır para ödüyorlar. Ama umurlarında mı? Anne ve babalarından miras kalan güzelim balkonlar cam içinde, bir masa iki yakışıklı ahÅŸap sandalye ve masanın üzerinde naylondan yapma çiçekler! Bugün belki de balkonlarını kapatmayan, bin bir renkli çiçekleri büyütmeye devam eden birkaç Ä°zmirli var, onlara da daha uzun yaÅŸam diliyorum. Eski Ä°zmirli ve yaşı yüze dayanmış yeÅŸili, çiçeÄŸi seven apartman sakinleri.
BALKONLAR UNUTULACAK
Beş on yıl sonra balkon falan kalmayacak. Zaten yeni yapılan binalarda balkonlar içeri alınarak projelendiriliyor. Ve bu çok önemli bir marifetmiş gibi satıcı tarafından ballandırılarak anlatılıyor. Bundan böyle kent yaşamında balkon olmayacak. O mis kokulu balkonlarda artık bir ahşap masa ile iki ahşap sandalye yer alacak. Ama masanın üstünde mutlaka Kıbrıs işi naylondan yapma çiçek bulunacak!
Işık Teoman
isikteoman@gmail.com
Çok uzaklara deÄŸil, 1980’li yıllara dönüp bir bakalım. Ä°zmir yılın neredeyse 300 günü güneÅŸli ve sıcak, o nedenle insanlar sokakta, bahçelerde ve balkonlarda yaşıyor. Yazın geç saatlere kadar insanlar evlerine dönmek istemiyor. Ä°zmirli o yıllarda balkonları seviyor. Genellikle bahçeli evlerde doÄŸup büyüyen, çiçekler ve aÄŸaçlar ile iç içe bir yaÅŸam geçirmiÅŸ olan Ä°zmirli bu keyifli yaÅŸamı balkonlara da taşıyor. Balkonlarında gülden yasemine, hanımelinden, sellukaya kadar çiçek bakmaya ve büyütmeye devam eden Ä°zmirliler birbirleriyle adeta yarışmaya baÅŸlıyor. “Senin balkonun güzel”, “Benim penceremin önü güzel” çekiÅŸmeleri yapılıyor. Kimin balkonu daha güzel ise keyif onda, deÄŸmeyin keyfine. Hatta o güzelliklere yerel yöneticiler de ortak oluyor. “En güzel balkon yarışması” düzenleniyor.
Ä°zmir’in pek çok semtinde yüzlerce insan bu yarışmalara katılarak ”en güzel balkon”un kendilerine ait olduÄŸunu ispatlamak için uÄŸraÅŸ veriyor. Balkonlarına yeni çiçekler dikiyor, sarmaşıklar, begonviller birinci kattan baÅŸlayıp apartmanların çatılarına kadar ulaşıyor. Birbirinden güzel çiçekler çevreye mis gibi kokular yayıyor. Sıcak yaz günlerinde balkonlar kurtarıcı oluyor, çayını demleyen kendini balkona atıyor. Önce balkonun zemini sulanıyor ve sıcaktan kurtuluÅŸun ilk adımı atılıyor, gün boyu ısınan zemine dökülen sudan yayılan nem kokusu yerini tatlı bir serinliÄŸe bırakıyor, ardından çiçekler sulanıyor ve ortalığa bir anda mis gibi toprak kokuları yayılıyor. GüneÅŸin batışıyla birlikte çay keyfinin yanında balkon sohbetleri baÅŸlıyor. KomÅŸu balkonlardan laflamalar, atışmalar, birbirlerine evde yapılan mis gibi börek, çörek ve kurabiyelerden ikramlar. Sabah iÅŸ varmış kimin umurunda, saatler gece yarısını çoktan geçiyor, sohbetin tadına, balkonun keyfine doyum olmuyor.
YARIÅžMALAR HEYECANLIYDI
Sabahı iple çekiyor vatandaÅŸ, “En güzel balkon” yarışmasının sonuçları açıklanacak. Dönemin belediye baÅŸkanları, basın çalışanları ve katılımcılar heyecan içinde bekleÅŸiyor yarışmanın açıklanacağı salonda. Belediye BaÅŸkanı, balkonların öneminden, komÅŸuluk iliÅŸkilerinden, yeÅŸil sevgisinden söz ediyor. Sıra yarışma sonuçlarını açıklamaya geliyor. En güzel balkon yarışmasının birincisi Ä°nönü Caddesi Ä°pek BöceÄŸi Apartmanı sakinlerinden ÇiÄŸdem AkÅŸamsefası, ikinci Karşıyaka Yalı Caddesi Begonya Apartmanı’ndan Itır Gülkokan, üçüncü Alsancak Gül Sokak KuÅŸkonmaz Apartmanı’ndan Papatya Yediveren. Alkış kıyamet, kazandığına sevinenler, hakkının yendiÄŸine üzülenler, baÅŸarıyı tebrik edenler, küsüp gidenler, BaÅŸkana, ”Bir daha sana oy vermeyeceÄŸim” diyenler.
1980’li yıllarda bahçeli evlerden gelip apartman hayatına bir türlü alışamayan Ä°zmirliler, balkonlarında iÅŸi o kadar ileri götürdüler ki, limon, elma, mandalina ve armut gibi meyve fidanları bile yetiÅŸtirmeye kalktılar, meyve alanlar bile oldu. Ne zaman ki, meÅŸhur milenyumlu yıllara gelindiÄŸinde eski Ä°zmirliler birer birer aramızdan ayrılmaya, alışkanlıklar ve beÄŸeniler de deÄŸiÅŸmeye baÅŸladı. BaÄŸda bahçede büyümemiÅŸ, sokakta yalın ayak başıkabak koÅŸturmamış, çember çevirmemiÅŸ, çelik çomak oynamamış, saklambaç nedir bilmez, birdirbir, körebe isimlerini duyduÄŸunda yeni baÅŸlayan dizi isimleri sanan eski Ä°zmirlinin çocukları ve onların torunlarını yeni bir moda sardı.
Üç odalı, bir salonlu, beÅŸ odalı iki salonlu, üç tuvaletli evlere sığmaz oldular. Çıkış yolları ararken, “Balkonları kapatalım“ dediler. Yeni bir sektör yarattılar. Parası olanlar, modern ısı geçirmez katlamalı camlar, garibanlar, demir doÄŸrama veya plastik ile güzelim balkonlarını kapatarak, akıllarınca yeni kullanım alanları kazandılar. Tüm bunlar yetmiyormuÅŸ gibi, yerel yönetimler ile boÄŸuÅŸmaya baÅŸladılar. Yıllar önce balkonlara ödül veren belediyeler, artık ceza yaÄŸdırmaya baÅŸlamışlardı. Çünkü balkonlar projede açık alanlardı. Uygulamada proje dışına çıkılıp balkonlar ortadan kalkınca suç iÅŸlediler. Mahkemelik oldular. Bugün Ä°zmir’de abartı deÄŸil yüz binlerce apartman sakini balkon kapatma yüzünden belediye ile mahkemelik. Ve hepsi de cezalandırılıyor ve çatır çatır para ödüyorlar. Ama umurlarında mı? Anne ve babalarından miras kalan güzelim balkonlar cam içinde, bir masa iki yakışıklı ahÅŸap sandalye ve masanın üzerinde naylondan yapma çiçekler! Bugün belki de balkonlarını kapatmayan, bin bir renkli çiçekleri büyütmeye devam eden birkaç Ä°zmirli var, onlara da daha uzun yaÅŸam diliyorum. Eski Ä°zmirli ve yaşı yüze dayanmış yeÅŸili, çiçeÄŸi seven apartman sakinleri.
BALKONLAR UNUTULACAK
Beş on yıl sonra balkon falan kalmayacak. Zaten yeni yapılan binalarda balkonlar içeri alınarak projelendiriliyor. Ve bu çok önemli bir marifetmiş gibi satıcı tarafından ballandırılarak anlatılıyor. Bundan böyle kent yaşamında balkon olmayacak. O mis kokulu balkonlarda artık bir ahşap masa ile iki ahşap sandalye yer alacak. Ama masanın üstünde mutlaka Kıbrıs işi naylondan yapma çiçek bulunacak!
Işık Teoman
isikteoman@gmail.com
"Işık Teoman" bütün yazıları için tıklayın...