Öldürücü bir salgin Ebola
Mart ayindan beri hizli bir sekilde bati Afrika`da yayilan Ebola hastaligi ve ona bagli ölümlere dair haberler yogunlukta. Bilinen bu son salginda yaklasik 1600 kisinin enfeksiyona yakalandigi 887 kisinin hayatini kaybettigidir.
Ebola hastaligi nedir
Ebola virüsü ile bulasan ölümcül olabilen bir enfeksiyon hastaligidir. Ilk olarak 1976 yilinda o zamanin Zaire`sinde (bugünün Kongo`su) tanimlanmistir. Ilk vakalar oradaki Ebola nehri yakinindan çiktigi için virüse Ebola adi verilmistir. Virüsün 5 tipi vardir, bunlardan birisi Zaire Tipi, ki bu son salgina sebep olan da bu Zaire tipidir.
Virüs nereden gelmekte?
Virüsün kökeni tam bilinmemektedir. Virüsün agirlikli yagmur ormanlarinda (tropikal ormanlarda) ortaya çikmasi arastirmacilari virüs tasiyicisi olarak ormanlarda yasayan yabani hayvanlara yöneltmektedir. Arastirmalarda yarasalarda da virüs görülmüs. Yarasalar hastalanmamakta, sadece virüsü tasiyabilmektedir. Bölgede yasayan yerliler yarasalari menülerine almaktalar, olasi neden bu olabilir diye de düsünülüyor. Son salginda yarasalarin virüsü merkez Afrika`dan Gine`ye tasimis olabilecegi görüsü yaygin.
Ebola hastaligi neden öldürücüdür?
Ebola hastaligi iç kanama yapan atesli bir enfeksiyon hastaligidir. Tipik olarak virüs bulastiktan 2-21 gün sonra ates, bas agrisi, kas agrisi, mide bulantisi ve ishal yapar. Bunlar genel enfeksiyon durumlarindan görülen spesifik olmayan durumdur, aslinda vücudun hastaliga yanitidir. Esas gidisati belirleyen ise virüslerin damar duvarlarini parçalama asamasidir (endotel parçalanmasi). Bu sayede damarlar geçirgen hale gelip iç kanamaya sebep olur. Tüm organlar zaman içinde iflas eder. Basta içe olan kanama zamanla distan da gözlenebilir (agiz, deri, yüz). Tükenen bagisiklik sistemi üzerine ayrica bir enfeksiyon yüklenir. Zamanla tüm dolasim sistemi, tüm organlar iflas eder hasta soka girer ve kaybedilir.
Nasil tedavi edilir
Arastirmacilar tedavi ve asi üzerine çok yogun çalismaktalar; fakat henüz bir tedavi ya da asi yoktur. Hekimlerin ates düsürme, damardan sivi verme, agri kesici verme ve üzerine gelen enfeksiyonlarda antibiyotik kullanma disinda pek yapacaklari yoktur. Bütün bu girisimlere ragmen hastalarin %50- %90 kadari hayatini kaybetmektedir.
Afrika`daki salgin neden kontrol edilemiyor?
Hastaligin yayildigi cografyadaki ormanlarda köylerin ulasilabilirligi sikintilidir. Genis alanda yaygin olan bu köylerin sinirlari hemen hemen yoktur. Enfeksiyonlular kolaylikla bir köyden digerine geçip virüsü yayabilmektedirler.
Dünya`ya yayilabilir mi?
Bu olasilik düsük bir olasilik fakat imkansiz degildir. Konunun uzmanlari havayolu ile gelen hastaliga yakalanmis kisilerle yayilmanin mümkün oldugu görüsünde.
Dünya saglik örgütü son günlerde uyarilarinda sesinin tonunu sertlestirdi. Enfeksiyon görülen bölgelere çok çok acil yardim gerekli, oradaki kendi kaderine terk edilmis insanlara bir sekilde ulasmak zorunlu. Mart ayindan beri yaklasik 887 kisi hayatini kaybetmis durumda.
Öte yandan hastaligin Dünya`ya yayilmasini önlemek için gerekenler yapilmalidir. Son gelen bilgi uluslararasi havayollarindan Emirates havayolunun bölgeye olan uçuslarini iptal etmis oldugudur.
Nasil korunulur?
En önemli korunma hastalikli kisilerle vücut temasinin olmamasi. Yayilma kan, vücut sivilari yolu ile olmakta.
Grip (Influenza) virüsünün aksine havadan soluma ile bulasma olmuyor. Tedavi edilmeyenlerde ölüm çok çabuk görülüyor. Bu bakimdan konunun uzmani hekimler arasinda hastaliklilar karantinada kaldiklari müddetçe virüs kendi kendini limitliyor tezi de yaygindir.
nazan.walpoth@insel.ch
|
