Nurdan ÇAKIR TEZGİN
2014 Kazıları Başlarken ANTANDROS
FocaFoca.com'u ilk hazırlamaya başladığımız on yıl kadar önce Turgay ile Phokaia Antik Kenti üzerine pek çok araştırma yapmıştık . Ne Herodot Tarihi kaldı okunmadık ne de Ege ve Yunan Tarihi, ne de mitolojik kentler üzerine yazılmış dokümanlar. Bütün bu eserler halen de başucu kitaplarımızdır. Gerçek bilgi üzerinden yürümek, soluk alıp yaşadığımız kente vereceğimiz hizmetin saygınlığını gösterirdi. Bu anlayış çerçevesinde Phokaia kazıları hep ilgi alanımda oldu. Yerel halk ile bütünleşememiş bir antik kent kazısının sancılarını Foça'da yaşadığım on yıl boyunca hep hissettim. Eminim kazı ekibi ve sorumluları da bu durumdan hoşnut değillerdi! Kazılar bir yana halk bir yana gibi siyah ve beyaz keskin çizgilere tanıklık ettik hep. Koskoca Phokaia Antik Kenti bugün iyice kendini belli eder konuma gelmiş olmasına rağmen, Foça halkı bağrındaki bu eşsiz mirası ne kadar sahipleniyor, onunla ne kadar bütünleşiyor? Bir "Phokaia Antik Kenti koruma ve Yaşatma Derneği" nin bile kurulamamış olması düşündürücü! Aşağıdaki satırlarda Antandros Antik Kenti'ni yazarken bir an bile aklımdan çıkmadın sevgili Phokaia. Ne aklımdan ne yüreğimden..."
2014 Kazıları Başlarken ANTANDROS
Böylesine de hiç rastlamamıştım. Pek çok antik kentte bulundum, bazılarının kazı baÅŸkanlarıyla söyleÅŸiler de yaptım ne var ki böylesi bir ortama tanıklığım hiç olmadı. “Kazı ekibini karşılama, yeni kazı sezonu için enerji verme ve bir arada olup kaynaÅŸmak için izzet-i ikramlı, slayt gösterili bir hoÅŸgeldin partisi” kimin aklına gelir?
Tarihi Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi’nin aklına gelmiÅŸ.
Tarihin küllü değil dağ ve kaya katmanlarına gömülmüş bir antik kentin yeniden doğuşunu yeryüzü insanlığına armağan eden Prof. Dr. Gürcan Polat başkanlığındaki kazı ekibine sevgi ve minnetle kucak açan dernek üyeleri ve Antandros gönüllüleri, diğer antik kentlere de örnek olacak keyifli bir hoşgeldin partisi hazırlamışlar. Şaşkınlığımı gizleyemediğim bir partiye davet edilmiştim ve olup biteni anlamaya çalışıyordum!
Ege Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Profesör Gürcan Polat ve eşi Doçent Doktor Yasemin Polat gencecik güler yüzlü iki güzel insan. Karı koca aynı kazıda çalışıyorlar, kazı çalışmaları belli ki aile sıcaklığı atmosferinde geçmekte. Ne güzel.
HoÅŸgeldin partisi, Ä°da’nın baÄŸrına yaslanmış Altınoluk'da, dev çam aÄŸaçlarının gölgelediÄŸi taraçalı serin bir bahçede, tarihi Abdullah Efendi Konağı’ndaydı. Burası aynı zamanda Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi’nin kültür sanat etkinliklerinin gerçekleÅŸtirildiÄŸi halka açık bir konak. MuhteÅŸem körfez manzarasına ev sahipliÄŸi yapan konağın bir antik kentin yeniden doÄŸuÅŸuna olanak saÄŸlayan çalışmalara da imza atıyor olması, konağın deÄŸerini öne çıkaran diÄŸer bir öge. Konağın odaları her biri kültür sanat ve el emeÄŸi çalışmaları ile dolu. Antandros Antik Kenti buluntularının arÅŸivsel deÄŸeri olan bilgi ve fotoÄŸraflar konağın giriÅŸ taÅŸlığında ve yönetim odalarında halkın gözlem ve paylaşımlarına açık olarak sergilenmekte. Antandros kazılarından çıkan antik kentin tarihine tanıklık eden bulgulara öykünerek çalışılmış resim, fotoÄŸraf, yastık, tişört, biblo gibi el iÅŸi ve sanat eserleri de derneÄŸe gelir amaçlı hizmet etmekteler.
Bir antik kentten anı ve armağan olarak götürülecek piyasa işi olmayan el yapımı ürünlerin varlığı, hiç kuşkusuz o kentin kadim değerlerine saygının göstergesidir!
Yerel halkın ve meraklıların ilgiyle kucaklaması sonucu pek çok yaratıcı çalışmaya da el veren dernek üyeleri ve gönüllülerin, Antandros Şehrini Kurtarma ve Yaşatma Derneği Başkanı Mehmet Sakaroğlu, kurucu yönetim kurulu üyesi Gülçin Cömert ve antik kentin arkeolojik kazı başkanlığını yürüten Prof. Dr. Gürcan Polat ile uyumlu bir çalışma ve paylaşım içinde oldukları gözden kaçmıyor.
Birlik ve beraberliÄŸin bulunduÄŸu her yerde olduÄŸu üzere burada da güzel ÅŸeyler oluyor. Hazırladıkları web sitesinin sayfaları arasından çıkmak istemiyorsunuz gezerken. (www.antandros.org) Öylesine bilgi dolu, öylesine özendirici ki… Kendinizi antik zaman büyücülerinin ellerine teslim etmiÅŸ yeni heyecanlar ararken buluyorsunuz. Eski insanlar ders alınacak yaÅŸam kesitleri için ibretlik derler ya, iÅŸte o hesap “ibretlik” nice kavramla boÄŸuÅŸurken birdenbire su yüzüne çıkıveren buzdağı gibi gerçeklerle yüzyüze geliyorsunuz. Belki insanoÄŸlunun en büyük yanılgısı her ÅŸeyi bilenin kendisi olma seçiciliÄŸi, kendi çağının biricikliÄŸi yanılgısı!
Kazı ekibine hoÅŸgeldin partisiyle baÅŸlayan sorgulamaların öncesi yok dersem doÄŸru olmaz. Anadolu’muz, zengin Antik Kentler yumağı olarak kadim bilgileri toprağın derinliklerine gömmüş anaç bir bilge gibi gülümsedikçe, insanın aklına türlü sorular takılıyor. Her antik kent için geçerli olan merakımı zaman zaman ilgililerle paylaşırım; bazılarından heyecan dolu yanıtlar alırım bazıları ise, akademik çalışmadır yayınlanmadan paylaÅŸamayız derler!
Değirmencinin derdi un ile. Benim derdim de mutfağın tıngırdayıp fokurdayan tenceresiyle!
Acaba Antandros Antik Kenti’nin milattan önce ve sonrasındaki mutfaklarında neler piÅŸerdi? Merak bu ya! Yiyecekleri hangi usullerle yenilebilir hale sokarlardı, buÄŸday ve arpayı, nohutu, baklayı nasıl tüketiyorlardı? Mısır ile fasulyenin anavatanı gerçekten okyanus ötesi miydi? Tanrı Zeus fasulye yememiÅŸ olamaz bana kalırsa! Termiye baklası (acı bakla), hatta bugün bildiÄŸimiz yeÅŸil mercimek, mısır ya da fasulyenin atası olamaz mıydı? Mısırın anavatanı konusunda hep kararsız kaldım zaten! Yumrulu kökleri kullanıyorlar mıydı, sarımsağın saltanatı ve hakimiyeti hangi boyutlardaydı, tatlı meyveleri kışa saklamak için bizlerin bilmediÄŸi hangi yöntemleri kullanıyorlardı?
Sorular, sorular…
Toprak ve madeni kap kacağın, sikkelerin, kullanım eÅŸyalarının ÅŸeklinden, üzerlerindeki rölyef ve iÅŸaretlerden ipuçlarını çekeleyerek bir yerlere varılabilir, inanıyorum buna. Ah, toprağın derinliklerinden birkaç fosil, çizim ya da baÅŸka bir iÅŸaret çıkıp gelse…
Kazı ekibinin vereceÄŸi müjdeler ile yeni ufuklara yelken açmaz mıyız o zaman? Bu sözüm; Anadolu’daki bütün kazı ekiplerine, bu sıcakta teri topraÄŸa deÄŸen tüm arkeolog arkadaÅŸlara… Tanrı yardımcıları olsun. Yelken açmak deyince, kıyı ÅŸeridinde yerleÅŸimi olan bütün antik kentlerde öne çıkan kayık, kadırga, tekne adı altında kürekli ya da yelkenli deniz ulaşım araçlarının önemine vurgu yapmak geliyor aklıma!
Azra Erhat’ın Yunanca aslından sunduÄŸu Herodotos Tarihi’ndeki alıntılardan da anlaşılacağı üzere kıyılarda aÄŸacın ormanın bol olduÄŸu bölgelerde kürekli kayık ve gemiler öne çıkıyor. Ayrıca; Vergilius'un Aeneas Destanı'ndan elde edilen bilgilere göre,“Antandros Ä°da Dağı’ndan elde edilen kerestelerin ihraç edildiÄŸi limanları ve gemi yapımcılığıyla ünlü tersaneleriyle, geçmiÅŸi Troia Savaşı’na kadar geriye giden bir kent. At hilesiyle Troia'nın düşmesinin ardından, klanıyla birlikte kentten ayrılan Aeneas, daÄŸ yollarını kullanarak Ä°da'yı aÅŸar ve gemi yaptırıp atalarının topraklarına yola çıkma planıyla Antandros'a gelir”
GeçmiÅŸ dediÄŸimiz kökleri uzay boÅŸluÄŸuna uzayan bilinmezlikler, bir dolu heyecanı da sepetinde taşıyor. Bu heyecan ile giriÅŸtim Kazdağı çöreÄŸi yapmaya! Mademki Antandros kazı ekibine hoÅŸgeldiniz denilecek, çorbada tuz iyidir. Kutsal Ä°da’nın, bugünkü adıyla Kazdağı’nın türlü baharatlı otlarıyla, özellikle zeytiniyle katığı içinde ekmek-çörek karışımı bir çeÅŸit çıktı ortaya! İçinde yok yok. Kazdağı adaçayı, pembe kekik, karabaÅŸ, kiÅŸniÅŸ, dereotu, nane, kepekli buÄŸday unu ve kavrulmuÅŸ mısırunu, yumurta, yoÄŸurt, çekirdeÄŸi çıkarılmış zeytin, kırmızıbiber ve zeytinyağı ile doÄŸaçlama hazırlanmış günün anısına bir çörek yapıp götürdüm beraberimde.
Antik yazarlara göre kökeni Troia Savaşı'na kadar uzanan Antandros'un geçen yüzyıllar boyunca tarih sahnesinde bıraktığı izleri MÖ 13. yüzyıldan MS 18. yüzyılda yeniden keÅŸfediliÅŸine ve 2000'lerde baÅŸlayan ilk bilimsel çalışmalara kadar Antandros hakkında her ÅŸey, her bulgu çok yeni. Her yeni ÅŸey gibi merak ve ilgi uyandırıyor tabi. Mitolojik öykülerin gücünden de yararlanarak yepyeni öyküler yazmanın zamanıdır belki kim bilir! Elimdeki çörek tabağını tutarken kendimi Herodot Baba’ya hoÅŸ göstermeye çalışan zaman yolcusu gibi hissettim.
Herodot Baba yok bugün, o yok ama Antandros kazı alanında kazı çalışmalarını canla baÅŸla yürüten bir ekip var. Onlara birer “merhaba, kolay gelsin” demek, ev yapımı börek çörek ikramında bulunmak için uÄŸramak ne güzel olur. Bu fikir, Antandros Åžehrini Kurtarma ve YaÅŸatma DerneÄŸi Antandros yönetim kurulu üyesi Gülçin Cömert’in fikri. Ä°ÅŸte böyle.
İyi şeyler yapanlar, iyi şeylerle karşılaşsın, son sözüm bu olsun.
FotoÄŸraf - kaynak: Tarihi Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi
Nurdan ÇAKIR TEZGİN
"Nurdan ÇAKIR TEZGİN" bütün yazıları için tıklayın...
FocaFoca.com'u ilk hazırlamaya başladığımız on yıl kadar önce Turgay ile Phokaia Antik Kenti üzerine pek çok araştırma yapmıştık . Ne Herodot Tarihi kaldı okunmadık ne de Ege ve Yunan Tarihi, ne de mitolojik kentler üzerine yazılmış dokümanlar. Bütün bu eserler halen de başucu kitaplarımızdır. Gerçek bilgi üzerinden yürümek, soluk alıp yaşadığımız kente vereceğimiz hizmetin saygınlığını gösterirdi. Bu anlayış çerçevesinde Phokaia kazıları hep ilgi alanımda oldu. Yerel halk ile bütünleşememiş bir antik kent kazısının sancılarını Foça'da yaşadığım on yıl boyunca hep hissettim. Eminim kazı ekibi ve sorumluları da bu durumdan hoşnut değillerdi! Kazılar bir yana halk bir yana gibi siyah ve beyaz keskin çizgilere tanıklık ettik hep. Koskoca Phokaia Antik Kenti bugün iyice kendini belli eder konuma gelmiş olmasına rağmen, Foça halkı bağrındaki bu eşsiz mirası ne kadar sahipleniyor, onunla ne kadar bütünleşiyor? Bir "Phokaia Antik Kenti koruma ve Yaşatma Derneği" nin bile kurulamamış olması düşündürücü! Aşağıdaki satırlarda Antandros Antik Kenti'ni yazarken bir an bile aklımdan çıkmadın sevgili Phokaia. Ne aklımdan ne yüreğimden..."
2014 Kazıları Başlarken ANTANDROS
Böylesine de hiç rastlamamıştım. Pek çok antik kentte bulundum, bazılarının kazı baÅŸkanlarıyla söyleÅŸiler de yaptım ne var ki böylesi bir ortama tanıklığım hiç olmadı. “Kazı ekibini karşılama, yeni kazı sezonu için enerji verme ve bir arada olup kaynaÅŸmak için izzet-i ikramlı, slayt gösterili bir hoÅŸgeldin partisi” kimin aklına gelir?
Tarihi Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi’nin aklına gelmiÅŸ.
Tarihin küllü değil dağ ve kaya katmanlarına gömülmüş bir antik kentin yeniden doğuşunu yeryüzü insanlığına armağan eden Prof. Dr. Gürcan Polat başkanlığındaki kazı ekibine sevgi ve minnetle kucak açan dernek üyeleri ve Antandros gönüllüleri, diğer antik kentlere de örnek olacak keyifli bir hoşgeldin partisi hazırlamışlar. Şaşkınlığımı gizleyemediğim bir partiye davet edilmiştim ve olup biteni anlamaya çalışıyordum!
Ege Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Profesör Gürcan Polat ve eşi Doçent Doktor Yasemin Polat gencecik güler yüzlü iki güzel insan. Karı koca aynı kazıda çalışıyorlar, kazı çalışmaları belli ki aile sıcaklığı atmosferinde geçmekte. Ne güzel.
HoÅŸgeldin partisi, Ä°da’nın baÄŸrına yaslanmış Altınoluk'da, dev çam aÄŸaçlarının gölgelediÄŸi taraçalı serin bir bahçede, tarihi Abdullah Efendi Konağı’ndaydı. Burası aynı zamanda Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi’nin kültür sanat etkinliklerinin gerçekleÅŸtirildiÄŸi halka açık bir konak. MuhteÅŸem körfez manzarasına ev sahipliÄŸi yapan konağın bir antik kentin yeniden doÄŸuÅŸuna olanak saÄŸlayan çalışmalara da imza atıyor olması, konağın deÄŸerini öne çıkaran diÄŸer bir öge. Konağın odaları her biri kültür sanat ve el emeÄŸi çalışmaları ile dolu. Antandros Antik Kenti buluntularının arÅŸivsel deÄŸeri olan bilgi ve fotoÄŸraflar konağın giriÅŸ taÅŸlığında ve yönetim odalarında halkın gözlem ve paylaşımlarına açık olarak sergilenmekte. Antandros kazılarından çıkan antik kentin tarihine tanıklık eden bulgulara öykünerek çalışılmış resim, fotoÄŸraf, yastık, tişört, biblo gibi el iÅŸi ve sanat eserleri de derneÄŸe gelir amaçlı hizmet etmekteler.
Bir antik kentten anı ve armağan olarak götürülecek piyasa işi olmayan el yapımı ürünlerin varlığı, hiç kuşkusuz o kentin kadim değerlerine saygının göstergesidir!
Yerel halkın ve meraklıların ilgiyle kucaklaması sonucu pek çok yaratıcı çalışmaya da el veren dernek üyeleri ve gönüllülerin, Antandros Şehrini Kurtarma ve Yaşatma Derneği Başkanı Mehmet Sakaroğlu, kurucu yönetim kurulu üyesi Gülçin Cömert ve antik kentin arkeolojik kazı başkanlığını yürüten Prof. Dr. Gürcan Polat ile uyumlu bir çalışma ve paylaşım içinde oldukları gözden kaçmıyor.
Birlik ve beraberliÄŸin bulunduÄŸu her yerde olduÄŸu üzere burada da güzel ÅŸeyler oluyor. Hazırladıkları web sitesinin sayfaları arasından çıkmak istemiyorsunuz gezerken. (www.antandros.org) Öylesine bilgi dolu, öylesine özendirici ki… Kendinizi antik zaman büyücülerinin ellerine teslim etmiÅŸ yeni heyecanlar ararken buluyorsunuz. Eski insanlar ders alınacak yaÅŸam kesitleri için ibretlik derler ya, iÅŸte o hesap “ibretlik” nice kavramla boÄŸuÅŸurken birdenbire su yüzüne çıkıveren buzdağı gibi gerçeklerle yüzyüze geliyorsunuz. Belki insanoÄŸlunun en büyük yanılgısı her ÅŸeyi bilenin kendisi olma seçiciliÄŸi, kendi çağının biricikliÄŸi yanılgısı!
Kazı ekibine hoÅŸgeldin partisiyle baÅŸlayan sorgulamaların öncesi yok dersem doÄŸru olmaz. Anadolu’muz, zengin Antik Kentler yumağı olarak kadim bilgileri toprağın derinliklerine gömmüş anaç bir bilge gibi gülümsedikçe, insanın aklına türlü sorular takılıyor. Her antik kent için geçerli olan merakımı zaman zaman ilgililerle paylaşırım; bazılarından heyecan dolu yanıtlar alırım bazıları ise, akademik çalışmadır yayınlanmadan paylaÅŸamayız derler!
Değirmencinin derdi un ile. Benim derdim de mutfağın tıngırdayıp fokurdayan tenceresiyle!
Acaba Antandros Antik Kenti’nin milattan önce ve sonrasındaki mutfaklarında neler piÅŸerdi? Merak bu ya! Yiyecekleri hangi usullerle yenilebilir hale sokarlardı, buÄŸday ve arpayı, nohutu, baklayı nasıl tüketiyorlardı? Mısır ile fasulyenin anavatanı gerçekten okyanus ötesi miydi? Tanrı Zeus fasulye yememiÅŸ olamaz bana kalırsa! Termiye baklası (acı bakla), hatta bugün bildiÄŸimiz yeÅŸil mercimek, mısır ya da fasulyenin atası olamaz mıydı? Mısırın anavatanı konusunda hep kararsız kaldım zaten! Yumrulu kökleri kullanıyorlar mıydı, sarımsağın saltanatı ve hakimiyeti hangi boyutlardaydı, tatlı meyveleri kışa saklamak için bizlerin bilmediÄŸi hangi yöntemleri kullanıyorlardı?
Sorular, sorular…
Toprak ve madeni kap kacağın, sikkelerin, kullanım eÅŸyalarının ÅŸeklinden, üzerlerindeki rölyef ve iÅŸaretlerden ipuçlarını çekeleyerek bir yerlere varılabilir, inanıyorum buna. Ah, toprağın derinliklerinden birkaç fosil, çizim ya da baÅŸka bir iÅŸaret çıkıp gelse…
Kazı ekibinin vereceÄŸi müjdeler ile yeni ufuklara yelken açmaz mıyız o zaman? Bu sözüm; Anadolu’daki bütün kazı ekiplerine, bu sıcakta teri topraÄŸa deÄŸen tüm arkeolog arkadaÅŸlara… Tanrı yardımcıları olsun. Yelken açmak deyince, kıyı ÅŸeridinde yerleÅŸimi olan bütün antik kentlerde öne çıkan kayık, kadırga, tekne adı altında kürekli ya da yelkenli deniz ulaşım araçlarının önemine vurgu yapmak geliyor aklıma!
Azra Erhat’ın Yunanca aslından sunduÄŸu Herodotos Tarihi’ndeki alıntılardan da anlaşılacağı üzere kıyılarda aÄŸacın ormanın bol olduÄŸu bölgelerde kürekli kayık ve gemiler öne çıkıyor. Ayrıca; Vergilius'un Aeneas Destanı'ndan elde edilen bilgilere göre,“Antandros Ä°da Dağı’ndan elde edilen kerestelerin ihraç edildiÄŸi limanları ve gemi yapımcılığıyla ünlü tersaneleriyle, geçmiÅŸi Troia Savaşı’na kadar geriye giden bir kent. At hilesiyle Troia'nın düşmesinin ardından, klanıyla birlikte kentten ayrılan Aeneas, daÄŸ yollarını kullanarak Ä°da'yı aÅŸar ve gemi yaptırıp atalarının topraklarına yola çıkma planıyla Antandros'a gelir”
GeçmiÅŸ dediÄŸimiz kökleri uzay boÅŸluÄŸuna uzayan bilinmezlikler, bir dolu heyecanı da sepetinde taşıyor. Bu heyecan ile giriÅŸtim Kazdağı çöreÄŸi yapmaya! Mademki Antandros kazı ekibine hoÅŸgeldiniz denilecek, çorbada tuz iyidir. Kutsal Ä°da’nın, bugünkü adıyla Kazdağı’nın türlü baharatlı otlarıyla, özellikle zeytiniyle katığı içinde ekmek-çörek karışımı bir çeÅŸit çıktı ortaya! İçinde yok yok. Kazdağı adaçayı, pembe kekik, karabaÅŸ, kiÅŸniÅŸ, dereotu, nane, kepekli buÄŸday unu ve kavrulmuÅŸ mısırunu, yumurta, yoÄŸurt, çekirdeÄŸi çıkarılmış zeytin, kırmızıbiber ve zeytinyağı ile doÄŸaçlama hazırlanmış günün anısına bir çörek yapıp götürdüm beraberimde.
Antik yazarlara göre kökeni Troia Savaşı'na kadar uzanan Antandros'un geçen yüzyıllar boyunca tarih sahnesinde bıraktığı izleri MÖ 13. yüzyıldan MS 18. yüzyılda yeniden keÅŸfediliÅŸine ve 2000'lerde baÅŸlayan ilk bilimsel çalışmalara kadar Antandros hakkında her ÅŸey, her bulgu çok yeni. Her yeni ÅŸey gibi merak ve ilgi uyandırıyor tabi. Mitolojik öykülerin gücünden de yararlanarak yepyeni öyküler yazmanın zamanıdır belki kim bilir! Elimdeki çörek tabağını tutarken kendimi Herodot Baba’ya hoÅŸ göstermeye çalışan zaman yolcusu gibi hissettim.
Herodot Baba yok bugün, o yok ama Antandros kazı alanında kazı çalışmalarını canla baÅŸla yürüten bir ekip var. Onlara birer “merhaba, kolay gelsin” demek, ev yapımı börek çörek ikramında bulunmak için uÄŸramak ne güzel olur. Bu fikir, Antandros Åžehrini Kurtarma ve YaÅŸatma DerneÄŸi Antandros yönetim kurulu üyesi Gülçin Cömert’in fikri. Ä°ÅŸte böyle.
İyi şeyler yapanlar, iyi şeylerle karşılaşsın, son sözüm bu olsun.
FotoÄŸraf - kaynak: Tarihi Antandros Åžehrini Kurtarma, Koruma ve YaÅŸatma DerneÄŸi
Nurdan ÇAKIR TEZGİN
"Nurdan ÇAKIR TEZGİN" bütün yazıları için tıklayın...