Sessiz düsman yüksek tansiyon
Yüksek tansiyon, kalp ve böbrek yetersizligi, inme gibi birçok ölümcül hastaligin altinda yatan ana nedendir.
Türkiye’de her üç yetiskinden birinde var olan yüksek tansiyon birçok ölümcül hastaligin altinda yatan nedendir. Pek sikayet yapmamasi nedeniyle ölçülmediginde çok geç asamada yani organ sistemlerine (kalp, beyin, böbrek) zarar verdiginde fark edilir.
Yüksek tansiyonun sebebi %90 oraninda ailesel (anne babasinda yüksek tansiyon olanlarin hipertansiyon hastasi olma olasiligi %60 kadardir) %10 kadar ise organik tedavi edilebilir bir nedenledir.
Bu 10%’luk gruba girenleri kaçirmamak için gerekli olan bazi ekstra testler vardir . Bu testler hastanin yasi 30 yastan gençse, ailesinde hipertansiyon yoksa, daha önce hipertansiyon öyküsü olmayip ani böbrek yetmezligi ile geliyorsa, tedaviye yanit vermiyorsa, ani çok yüksek ataklar halinde gelen hipertansiyonu varsa, tedavi altinda degerlerinde kötülesme oluyorsa hatta böbrek yetmezligi gelisiyorsa yapilir.
Bugün için kullanilan sinir degerler olarak ESC (Avrupa Kardioloji Birligi) 140/90 mm Hg, riskli gruplar yani diyabeti olan, böbrek yetmezligi olanlar, kalp damar hastaligi için riski yüksek bulunanlarda 140/85 mmHg, ileri yaslarda olanlarda 140-150/ 90 mmHg.
Hipertansiyon kalp krizlerine zemin hazirlamasinin yani sira kalp kasinin esnekligini azaltarak kalp yetersizligi olusturur (diyastolik kalp yetmezligi) . Normalin üstündeki kan basinci beyindeki damarlarin yirtilmasiyla beyin kanamasina; felce yol açar.
Yüksek kan basincinin tahrip ettigi baska bir organ da böbreklerdir. Diyalize giren birçok hastanin böbreklerinin iflas etmesinin nedeni kontrolsüz yüksek tansiyondur.
Tansiyon nedir?
Tansiyon kanin atar damarlarin duvarina yaptigi basinçtir. Kalbin sol karincigi kasilarak içindeki kani aort damarina atar. Bu sirada basinç hizla yükselir. Tepe noktasi büyük tansiyon (sistolik basinç) . Kalbin kasilmasi bitince basinç belli düzeyin altina inmez. Bu düzeye küçük tansiyon, tibbi adiyla ‘diyastolik’ kan basinci denir.
Kolun dirsek üstündeki bölümüne manson sisirilerek kan akimi durdurulur. Kol atar damarinin sesleri dinlenirken manson yavas yavas söndürülür. Mansondaki basinç, damar içindeki basinç düzeyine ulasinca, kan tekrar akmaya baslar ve her atimda ses duyulur. Sesin ilk duyuldugu rakam büyük tansiyondur. Basinç azaldikça kan akiminin girdabi azalir, ses kesilir. Kalp atisini en son duydugumuz andaki basinç küçük tansiyondur.
Dijital tansiyon aletleri ile de kan akiminin yarattigi titresimler ile büyük ve küçük tansiyon hesaplanir.. Belli araliklarla kontrol edilip dogru ölçüm yaptiklarindan emin olmak gerek mesela muayeneye giderken evde kullanilan aleti götürüp Doktorun kullandigi aletle karsilastirmaktir. Evde düzenli olarak günün degisik saatlerinde yapilan ölçümler tedavinin devami için çok degerlidir.
Sadece Hekime gidildiginde yüksek tansiyonu olanlar için tipta beyaz önlük hipertansiyonu= white coat hipertension (normal popülasyonda prevalansi %15) tanisi kullanilir. Bu tip hipertansiyon eskiden çok önemsenmezdi fakat son yillarda bu tip hipertansiyonun kalpdamar hastaliklari açindan riski artirdigi latent hipertansiyona ve buna bagli organ tutulumlarina zemin sagladigi görüsü yaygindir. Bunun tersi sadece hekime gidildiginde kendini güvende hissetme ile normal degerleri olan ama aslinda rutinde yüksek degerleri olan hastalarda “maskeli hipertansiyon”dan süphe edilir. Bu iki durumda da kalpdamar riski yüksek olabileceginden ara ara 24 saatlik tansiyon ölçümü (sadece hekiminiz programlar uygular) yapilan alletlerle tansiyon profili çikarilabilir, buna bagli olarak da gerekirse tedavi uygulanir.
24 saat tansiyon ölçümleri (hekiminiz programlar aleti uygular) tansiyon tedavisi sirasi ara ara tedavinin kontrolü içinde yapilabilir.
Tansiyon tedavisinde iki asama önemlidir. Birincisi hayat tarzi degisikligi ile fazla tuzlu olmayan saglikli beslenme ve hareketli bir yasam sürerek ideal kiloyu korumayi içerir. Bu önlemler yeterli olmazsa, sira ikinci asama olan ilaç tedavisine gelir ki bu iki yöntem birbirinden ayrilamaz ve ömür boyu süren özen gerektiren bir durumdur..Ilaçlarin dozaji kilo alma ve verme ile bazen zaman içinde adapte edilmesi gerekebilir. Ama hipertansif bir hasta için artik ilaçsiz bir normallesme pek mümkün degildir. Bu bakimdan bu konudaki disiplin çok cok önemli. Sadece 5-10 mmHg lik artislarin ya da düsüslerin bile genel yasam prognozumuza çok önemli etkileri vardir.
3 ayri ilaca ragmen tedaviye yanit vermeyen vakalarda son yillarda gelistirilen fakat uzun vadeli yarari konusunda henüz elimizde kesin verimiz olmayan böbrek damar sinirlerinin yakilmasi yöntemi var. Kasiktan sokulan ince bir kateterle böbrek damarlarindaki sinirler yakiliyor. Bu konuda daha uzun vadeli yayinlar bekliyoruz.
nazan.walpoth@insel.ch
|
