Sebahattin Karaca
Foça su kemerlerinin yapılışı ve turizme katkısı
Bu yazımda Foça için çok önemli olduÄŸunu düşündüğüm, Antik ‘su kemerlerini’ ele alarak, yapılışını ve bugünkü durumunu sizlerle paylaÅŸmak istedim.
Foça’nın çok deÄŸerli tarihi eserleri vardır. Bunlar Antik Phokaia’yı koruyan Kale Duvarları - Anfi Tiyatro - Athena Tapınağı – BeÅŸ kapılar - Fatih Cami gibi tarihi deÄŸerlerdir. Toprak altında olup da gün ışığına çıkarılmayı bekleyen çok sayıda tarihi eser bulunmasının yanı sıra, toprak üstünde olmak üzere de baÅŸka tarihi kalıntıları çıplak gözle görmek mümkündür. Onlardan birisi de, Foça’ya 750 yıldan fazla olmak üzere, suyu taşımış ‘Su Kemerleri‘’ kalıntılarıdır.
Su ihtiyacı neden arttı
Kale içindeki nüfusun çoÄŸalarak antik Phokaia’nın surlarının dışına taÅŸması, yerleÅŸimin ve geniÅŸlemesinin 1275 yılından itibaren olduÄŸu görülmektedir. 1275 yılında Bizans toprakları olan Phokaia’da Bizans kralı VIII. Michael Palaiologos’dan yıllık bedel karşılığı, ÅŸap madeni çıkartmak, iÅŸlemek, üretimini ve pazarlamasını yapmak üzere , Cenovalı amiral ve tüccar olan Benedetto- Manuele Zaccaria kardeÅŸler izin almışlardır. Manuele önce, kendisi ve ailesi için Phokaia’da yaptırmış oldukları eve (bugünkü aÄŸalar konağı olması ihtimali çok yüksektir) yerleÅŸtikten sonra, önce ÅŸehrin Kale Duvarları‘nı korsanlardan korumak için onarttı ve yükseltti. Vakit geçirmeden ÅŸap üretimi ve ticaretine baÅŸladı. Åžap üretimi ve ticareti sayesinde Foça hızla büyüdü. Ekonomisi canlandı. Öyle ki, 1275 yılında ÅŸap madeninde ve üretiminde 50 kiÅŸi çalışırken, bu sayı 1307 yılına gelindiÄŸinde 3000 çalışana ulaÅŸarak Dünya’nın en kaliteli ÅŸapını üretmeyi baÅŸardılar. Bu durum nüfus artışını doÄŸrudan tetikledi. 1275-1455 yılları arasında özellikle ÅŸap üretimi, iÅŸlenmesi ve pazarlanmasından dolayı zenginleÅŸen, hayat standardı yükselen Foça (Phokaia) baÅŸta Venedik korsanları olmak üzere Akdeniz’de dolaÅŸan tüm korsanların iÅŸtahını kabartmıştır. Sıkça denizden korsanların, karadan ise Türk beyliklerinin saldırısına maruz kalmıştır. 1288 yılında Manuele ‘nin ölümünden sonra ÅŸehrin yönetimini ve ÅŸap üretim ve pazarlama iÅŸini oÄŸul Tedesio devir aldı. Tedesio Zaccaria; Ä°lerleyen yıllarda, surların dışına taÅŸan ÅŸehri korumak için, Ceneviz Duvarları‘nı yaptırmıştır. Ancak ÅŸehir büyüdükçe nüfus arttıkça suya olan ihtiyaçta artmıştır.
Su kemerleri
Ceneviz duvarlarını yaptıran Tedesio Zaccaria, ÅŸehrin su ihtiyacını karşılamak üzere su kemerlerini de yaptırmış olması doÄŸrultusunda yaygın kanaat vardır. 180 kemerden oluÅŸan toplam uzunluÄŸu 500 mt. den fazla olan su kemerleri 1920’li yıllara kadar ÅŸehrin büyük ölçüde su ihtiyacını karşılamıştır. Åžehrin dışından antik su kemerleri ile merkeze ulaÅŸan su, 3 adet çeÅŸme ile halkın ihtiyacını asırlar boyu karşılamıştır. Åžehirde su kemerlerinin yapıldığı tarihe kadar, oyulmuÅŸ taÅŸlarla yapılmış küçük su kanalları ve irili ufaklı çok miktarda kuyu vardı. Ancak istihdamın artması, kent ekonomisinin canlanması, nüfusun artmasına ciddi ölçüde sebep olmuÅŸtur. Bunun sonucunda mevcut su kanalları ve kuyuları yetersiz kalmıştır, ÅŸehrin dışından su getirme ihtiyacı doÄŸunca kemerler üzerinden su taşıma hattı yapılmıştır.
Su Kemerler‘ devÅŸirme taÅŸlarla yapılmıştır. Kemerlerin içinde Sütunlar- TaÅŸtan Ä°ÅŸlenmiÅŸ su olukları - bina köşe taÅŸları, hatta Ä°.Ö.3.yy. ait ÅŸehrin lisesinin (Gymnasium) alın taÅŸlarının olduÄŸu görülmektedir. Bu gün maalesef 180 kemerden oluÅŸan su taşıma duvarının içinde 30 civarında kemer ayakta kalmayı baÅŸarmıştır. Geriye kalan kısmı türlü ihtiyaçlardan dolayı sökülmüş, yıkılmış ve baÅŸka amaçlarla kullanılmıştır. Yerinden sökülerek götürülmüştür. Hali hazırda duran bazı kemerlerin içi ise, taÅŸ ve baÅŸka dolgu malzemeleri kapatılmıştır.
SU KEMERLERİNİN FOÇA TURİZMİNE KATKISI
Yazıdan da anlaşıldığı gibi Foça; yaÅŸadığı tarihsel olaylar ve geride bıraktığı tarihi kalıntılar, çıkan eserlerle tarihi dokusu zengin olan bir ilçedir. Bunların içerisinde Su Kemerleri de önemini korumaktadır. DiÄŸer tarihi deÄŸerler gibi Su Kemerleri’nin aslına uygun haline getirilmek üzere onarılması için vakti gelmiÅŸtir. Çevre düzenlemesinin yapılması, ışıklandırılması hatta devir-daim pompaları ile su akış ve dönüşünün saÄŸlanması, Foça turizmine çok önemli katkı saÄŸlar. Her yıl biraz daha tahrip olan, biraz daha kemer sayısı azalan bu tarihi yapının Foça’ya ve Foça turizmine kazandırılması ve bunun da bir an önce yapılması ÅŸarttır.
Foça artık turizmde sınıf deÄŸiÅŸtirmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu güne kadar ağırlıklı olarak GüneÅŸ, Kum, Deniz ile sürdürülen turizmin çeÅŸitlendirilmesi gerekmektedir. ÇeÅŸitlilik içinde en uygun olanı Tarih Turizmi’dir. Sahip olduÄŸu tarihi deÄŸerleri gün ışığına çıkarmaya çalışan Foça, tarih turizmi ile çevresinde ne tür geliÅŸmeler olursa olsun turizmini sürdürülebilir. Son zamanlarda Termal su arayışlarının olduÄŸunu biliyoruz. Termal tesis yapan Dünyaca meÅŸhur uluslararası kuruluÅŸlar vardır. Onların dikkatini Foça’ya çekmek gerekir. Tarih turizminin yanı sıra termal tesislerle saÄŸlık turizmi de hayata geçirebilse mükemmel olur. Bunun için aslına bakılırsa her türlü olanak vardır. Bütün bunların yanı sıra Foça’nın kendisi baÅŸlı başına bir çekim merkezidir.
Bunu görmek, anlamak, kıymetini çok iyi bilmek, bozana izin vermemek, bozulmasına göz yummamak gerekir.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
www.sebahattinkaraca.com
Bu yazımda Foça için çok önemli olduÄŸunu düşündüğüm, Antik ‘su kemerlerini’ ele alarak, yapılışını ve bugünkü durumunu sizlerle paylaÅŸmak istedim.
Foça’nın çok deÄŸerli tarihi eserleri vardır. Bunlar Antik Phokaia’yı koruyan Kale Duvarları - Anfi Tiyatro - Athena Tapınağı – BeÅŸ kapılar - Fatih Cami gibi tarihi deÄŸerlerdir. Toprak altında olup da gün ışığına çıkarılmayı bekleyen çok sayıda tarihi eser bulunmasının yanı sıra, toprak üstünde olmak üzere de baÅŸka tarihi kalıntıları çıplak gözle görmek mümkündür. Onlardan birisi de, Foça’ya 750 yıldan fazla olmak üzere, suyu taşımış ‘Su Kemerleri‘’ kalıntılarıdır.
Su ihtiyacı neden arttı
Kale içindeki nüfusun çoÄŸalarak antik Phokaia’nın surlarının dışına taÅŸması, yerleÅŸimin ve geniÅŸlemesinin 1275 yılından itibaren olduÄŸu görülmektedir. 1275 yılında Bizans toprakları olan Phokaia’da Bizans kralı VIII. Michael Palaiologos’dan yıllık bedel karşılığı, ÅŸap madeni çıkartmak, iÅŸlemek, üretimini ve pazarlamasını yapmak üzere , Cenovalı amiral ve tüccar olan Benedetto- Manuele Zaccaria kardeÅŸler izin almışlardır. Manuele önce, kendisi ve ailesi için Phokaia’da yaptırmış oldukları eve (bugünkü aÄŸalar konağı olması ihtimali çok yüksektir) yerleÅŸtikten sonra, önce ÅŸehrin Kale Duvarları‘nı korsanlardan korumak için onarttı ve yükseltti. Vakit geçirmeden ÅŸap üretimi ve ticaretine baÅŸladı. Åžap üretimi ve ticareti sayesinde Foça hızla büyüdü. Ekonomisi canlandı. Öyle ki, 1275 yılında ÅŸap madeninde ve üretiminde 50 kiÅŸi çalışırken, bu sayı 1307 yılına gelindiÄŸinde 3000 çalışana ulaÅŸarak Dünya’nın en kaliteli ÅŸapını üretmeyi baÅŸardılar. Bu durum nüfus artışını doÄŸrudan tetikledi. 1275-1455 yılları arasında özellikle ÅŸap üretimi, iÅŸlenmesi ve pazarlanmasından dolayı zenginleÅŸen, hayat standardı yükselen Foça (Phokaia) baÅŸta Venedik korsanları olmak üzere Akdeniz’de dolaÅŸan tüm korsanların iÅŸtahını kabartmıştır. Sıkça denizden korsanların, karadan ise Türk beyliklerinin saldırısına maruz kalmıştır. 1288 yılında Manuele ‘nin ölümünden sonra ÅŸehrin yönetimini ve ÅŸap üretim ve pazarlama iÅŸini oÄŸul Tedesio devir aldı. Tedesio Zaccaria; Ä°lerleyen yıllarda, surların dışına taÅŸan ÅŸehri korumak için, Ceneviz Duvarları‘nı yaptırmıştır. Ancak ÅŸehir büyüdükçe nüfus arttıkça suya olan ihtiyaçta artmıştır.
Su kemerleri
Ceneviz duvarlarını yaptıran Tedesio Zaccaria, ÅŸehrin su ihtiyacını karşılamak üzere su kemerlerini de yaptırmış olması doÄŸrultusunda yaygın kanaat vardır. 180 kemerden oluÅŸan toplam uzunluÄŸu 500 mt. den fazla olan su kemerleri 1920’li yıllara kadar ÅŸehrin büyük ölçüde su ihtiyacını karşılamıştır. Åžehrin dışından antik su kemerleri ile merkeze ulaÅŸan su, 3 adet çeÅŸme ile halkın ihtiyacını asırlar boyu karşılamıştır. Åžehirde su kemerlerinin yapıldığı tarihe kadar, oyulmuÅŸ taÅŸlarla yapılmış küçük su kanalları ve irili ufaklı çok miktarda kuyu vardı. Ancak istihdamın artması, kent ekonomisinin canlanması, nüfusun artmasına ciddi ölçüde sebep olmuÅŸtur. Bunun sonucunda mevcut su kanalları ve kuyuları yetersiz kalmıştır, ÅŸehrin dışından su getirme ihtiyacı doÄŸunca kemerler üzerinden su taşıma hattı yapılmıştır.
Su Kemerler‘ devÅŸirme taÅŸlarla yapılmıştır. Kemerlerin içinde Sütunlar- TaÅŸtan Ä°ÅŸlenmiÅŸ su olukları - bina köşe taÅŸları, hatta Ä°.Ö.3.yy. ait ÅŸehrin lisesinin (Gymnasium) alın taÅŸlarının olduÄŸu görülmektedir. Bu gün maalesef 180 kemerden oluÅŸan su taşıma duvarının içinde 30 civarında kemer ayakta kalmayı baÅŸarmıştır. Geriye kalan kısmı türlü ihtiyaçlardan dolayı sökülmüş, yıkılmış ve baÅŸka amaçlarla kullanılmıştır. Yerinden sökülerek götürülmüştür. Hali hazırda duran bazı kemerlerin içi ise, taÅŸ ve baÅŸka dolgu malzemeleri kapatılmıştır.
SU KEMERLERİNİN FOÇA TURİZMİNE KATKISI
Yazıdan da anlaşıldığı gibi Foça; yaÅŸadığı tarihsel olaylar ve geride bıraktığı tarihi kalıntılar, çıkan eserlerle tarihi dokusu zengin olan bir ilçedir. Bunların içerisinde Su Kemerleri de önemini korumaktadır. DiÄŸer tarihi deÄŸerler gibi Su Kemerleri’nin aslına uygun haline getirilmek üzere onarılması için vakti gelmiÅŸtir. Çevre düzenlemesinin yapılması, ışıklandırılması hatta devir-daim pompaları ile su akış ve dönüşünün saÄŸlanması, Foça turizmine çok önemli katkı saÄŸlar. Her yıl biraz daha tahrip olan, biraz daha kemer sayısı azalan bu tarihi yapının Foça’ya ve Foça turizmine kazandırılması ve bunun da bir an önce yapılması ÅŸarttır.
Foça artık turizmde sınıf deÄŸiÅŸtirmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu güne kadar ağırlıklı olarak GüneÅŸ, Kum, Deniz ile sürdürülen turizmin çeÅŸitlendirilmesi gerekmektedir. ÇeÅŸitlilik içinde en uygun olanı Tarih Turizmi’dir. Sahip olduÄŸu tarihi deÄŸerleri gün ışığına çıkarmaya çalışan Foça, tarih turizmi ile çevresinde ne tür geliÅŸmeler olursa olsun turizmini sürdürülebilir. Son zamanlarda Termal su arayışlarının olduÄŸunu biliyoruz. Termal tesis yapan Dünyaca meÅŸhur uluslararası kuruluÅŸlar vardır. Onların dikkatini Foça’ya çekmek gerekir. Tarih turizminin yanı sıra termal tesislerle saÄŸlık turizmi de hayata geçirebilse mükemmel olur. Bunun için aslına bakılırsa her türlü olanak vardır. Bütün bunların yanı sıra Foça’nın kendisi baÅŸlı başına bir çekim merkezidir.
Bunu görmek, anlamak, kıymetini çok iyi bilmek, bozana izin vermemek, bozulmasına göz yummamak gerekir.
Sebahattin Karaca
sebahattinkaraca35@hotmail.com
"Sebahattin Karaca" bütün yazıları için tıklayın...