Kalp için yeni risk faktörleri
Agir çalisma sartlari, gürültü, ince toz, mental stres ve yüksek kortizol seviyesi
Bu yil ESC EuroPrevent Kongresinde de (Avrupa kalp derneginin kalp damar hastaliklari prevansyon Kongresi ) sunulan iki arastirmada kalp damar hastaliklarinin agir çalisma sartlari ile iliskisi agirlik noktasiydi.
1. arastirma: 250 inme geçirmis hasta, 250 kalp krizi geçirmis hasta ile 500 hastadan olusan kontrol grubu (saglikli grup) karsilastirilmis. Deneklerin çalisma sartlarina bakilmis. Çalisma sartinin agirlik derecesi 9 puanlik bir skor sistemi ile siniflandirilmis (1 çok agir is,9 oturarak yapilan düsünsel isler). Çikan sonuç Inmeli ve kalp krizi geçirmis hastalarin daha agir islerde çalistigi olmus (istatistiksel anlamli fark)
Yükselen her skor için (yani azalan is agirligi için) kalp krizi geçirme olasiligi %19, inme geçirme olasiligi %17 azalmistir. Ilk bakista paradoks gibi görünen bu sonuç agir isin indukledigi stress ile açiklanmaktadir. Tartisma kisminda arastirmacilar agir iste çalismanin bir sportif faaliyetle esdeger olmadigini belirtip bir yanilgiyi düzeltiyorlar.
2. arastirma: 14000 saglikli orta yasli erkek üzerinde yapilmis. Bu erkeklerin 3.5 yil gibi bir zaman diliminde klasik kalp damar hastaliklari risk faktörleri (diyabet, hipertansiyon, kan yaglari yüksekligi, kilolu olma, sigara) yaninda çalisma kosullarina ve özel yasamlarindaki vücut aktivitelerine bakilmis.
Arastirmacilar agir islerde çalisip özel yasamlarinda da sportif aktif olanlarin daha çok koroner arter hastaligina yakalandigini bulmuslar (Hazard Ratio 4.77). Bu paradoks gibi görünen durumu da bir çesit „kardiyovaskülär sisteme asiri yüklenme „overloading –Effekt“ ile açiklamislar. Buna karsilik Büroda hareketsiz kalarak, oturarak is görenlerin özel yasamlarinda sportif aktivite yaparak koroner arter hastaligi riskini azalttigini gösterebilmisler (istatistiksel anlamli).
Gürültü ve havadaki ince toz (küçük partiküller)
Havadaki ince toz (küçük partiküller) ve gürültü konusunu Alman Heinz Nixdorf, Recall arastirmasi ile sundu. Bu Kohort (ileriye yönelik izleme arastirmasi) arastirmasinda uzun süre ince toz (küçük partiküller) ve gürültüye maruz kalanlarda (ortalama yas 60; 4818 vaka) damar kireçlenmesi riskinin anlamli arttigini gösterebilmis. Fransa`dan gelen bir baska arastirmada ise havada bulunan tüm zararli maddelerin damar sistemine olan zararlari detayli gösterilebilmis.
Emosyonel Stres
Baska bir arastirmada Danimarkali arastirmacilar mental duyarliligi yüksek, kirilgan olan insanlari (11000 saglikli insani dahil etmisler) 15.9 yil gözlemlemisler. Bu kisilerde bu duygusal yapinin bilinen klasik risk faktörleri olsun ya da olmasin ölümcül olan/olabilecek kalp damar sistemi ataklarini (HR 1.366) arttirdigini istatistiksel anlamli olarak gösterebilmisler. Uyguladiklari stress skalasindaki artan stresle orantili olarak bu riskin artisini gösterebilmisler.
Yüksek Kortizol (böbrek üstü bezinden salinan stres hormonu)
Hollanda`dan gelen bir arastirmada ise kronik olarak yüksek kortizol seviyesi olanlarin kalpdamar sistemi hastaliklari riski arastirilmis . Buna göre kronik olarak kortizol seviyesi yüksek olan yasi 65-85 arasi 283 kisiyi izlemisler. Kortizol analizleri için sadece saç kullanilmis (bu sekilde birkaç aylik stres hormon seviyesi hakkinda fikir sahibi olmak mümkündür).
Buradan çikan sonuç kortizol seviyesi yüksek olanlarda inme, kalp krizi ve periferik damar hastaligi ve de diyabet anlamli olarak daha sik görülmüs.
Özetle arastirmalarda yeterince önem görmeyen çevre, is, ruhsal sagligin önemi tekrar vurgulanmakta. Buna önem vermeyen toplumlar ne yazik ki hasta nesillere zemin hazirlamaktadirlar.
Animsatalim, Dünya Saglik Örgütü (WHO) saglikli olmayi söyle tanimlar: „kisinin bedensel, ruhsal, sosyal saglikli olmasidir“ (Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.“)
Saglicakla kaliniz.
nazan.walpoth@insel.ch
|
