Hürrem ve tükenmislik sendromu
Yasamin sadece isten ibaret olmadigini ögrenmek….
Su aralar gündemde olan tükenmislik sendromuyla çalisanlarin yüzde 80 kadari is yasamlarinin bir döneminde karsilasabiliyor.
“Bütünüyle yanmis” anlamina gelen 'burn out “ ya da “ tükenmislik sendromu“ ifadesi vücudun fiziksel ve ruhsal olarak çökmesi demek. Bu çökmüslügün ileri evrelerinde psikiyatrik (%50 Depresyon) ve somatik hastaliklar da olusabilir.
Sendrom yogun dis baski (stres yapici) ile çok yüksek içsel beklentisi (stres artirici) olan kisilerde siklikla görülüyor. Sürekli stres altindaki idealist kisilerde özellikle görülüyor. Tükenmislik aslinda tek boyutlu yasamin anlamini sorgulayan bir çesit kriz.
Aniden degil de, yavas yavas gelismesi ve çok sayida faktörün katkida bulunmasi tükenmislik sendromunun özelligi. Baska bir deyisle tükenmislik kronik stres birikiminin bir sonucu olusuyor. Kisinin kariyer, aile ve sosyal yasamina zarar verebilen bu durum, asagidaki özelliklere sahip bazi islerde ve bazi kisilik tiplerinde daha sik görülüyor ve bazi meslek mensuplari (saglik, sosyal danismanlik, egitim veya emniyet gibi hizmet sektörlerinde çalisanlar) tükenmislige daha egilimli oluyorlar:
Kimlerde görülür:
Isiyle kendini asiri özdeslestirmis kisiler, herkesin her seyi olmaya çabalayanlar, her seyi kusursuz yapma istegi, hayir diyemeyenler, asiri gelismis görev duygusu olanlar, paylasimci ve dostça olmayan is ortami, asiri rekabete dayali isler, gerçekçi olmayan beklentilere sahip yöneticilerle zaman baskisi ile çalismak, amirlerinden gereken destegi göremeyenler.
Belirtileri:
Yorgunluk ve ilgisizlikle baslayan 'burn out' uzun süre kendini saklayabiliyor. Bu hastaliga yakalananlar kendilerini “çok çalisiyor, ama bunun sonucunda karsiligini alamiyor ” gibi algilarlar. Ayrica meydana gelen bu belirtiler kisi tarafindan önemsenmezse hastalik mide, kalp ve sirt agrisi basta olmak üzere birçok psikosomatik probleme de neden olabilir. Bu kisiler çogunlukla gergindir ve rahatlamaya ihtiyaç duyarlar. Tükenme dört evre ile tanimlanmistir. Bu evrelendirme tükenmeyi anlamayi kolaylastiran bir bakis açisi saglamaktadir. Ancak, aslinda tükenme kisinin bir evreden digerine geçtigi kesikli bir süreç degil, sürekli bir olgudur.
1. Cosku evresi: Kisi için meslegi her seyin önündedir, uykusuzluga, gergin çalisma ortamlarina, kendine ve yasamin diger yönlerine zamanini ve enerjisini ayiramayisina karsi üstün bir uyum saglam çabasindadir.
2. Duraganlasma evresi: Meslegini uygularken karsilastigi güçlüklerden, daha önce umursamadigi ya da yadsidigi bazi noktalardan giderek rahatsiz olmaya baslamistir. Sorgulanmaya baslanan “isten baska bir sey yapmiyor olmak”tir.
3.Engellenme evresi: Kisi, insanlari, sistemi, olumsuz çalisma kosullarini degistirmenin ne kadar zor oldugunu anlar. Yogun bir engellenmislik duygusu yasar.
4. Umursamazlik evresi: Bu evrede, derin umutsuzluk gözlenmektedir. Meslegini ekonomik ve sosyal güvence için sürdürmekte, ondan zevk almamaktadir.
Ne Yapmali?
Tükenmislik sendromu ile bas etmek baslangiçta kisinin kendi çabalariyla mümkün olabilecekken, daha ileri devrelerde profesyonel destege (Psikyatrist/ isyeri Psikologu / isyeri Danismani ) ihtiyaç vardir.
1-Kendimizle ilgili degisiklikler:
Is temponuzu düsürün. Is saatleri içinde kisa ve sik molalar verin. Yemek ve uyku saatlerinizi düzene koyun. Tatile çikin. Isinizi yaparken katilimci, iyimser, her türlü fikre açik olun; ancak isinizle ilgili büyük degisiklikler yapmanin yalnizca sizinle baglantili olmadigini da bilin. Yaptiginiz ise kendi kisiliginizden bir seyler katin. Is arkadaslarinizla iliskilerinizi gelistirin. Is yükünüzü gerçekçi boyutlarda tutmaya çalisin. Yogun çalismada bile kendinize mola verme olanagi taniyin.
2. Psikolog/Psikyatrist destegi alma:
Profesyonel yardim altinda stres azaltici terapiler, psikoterapi, ilaç tedavisi (zamanla eklenen depresyon gibi hastaliklari da kapayan) ve gereginde hastane de yatakli tedaviye kadar gidebilir. Genelde sagaltimi mümkündür.
3. Isyerinin koruyucu degisiklikleri:
Çalisanlarla sorun çözmeye yönelik toplantilarin düzenlenmesi, kimlik belirsizligini ve iletisimsizlikten kaynaklanan çatismalari engelleyebilir. Çalisana yetenegi ve kapasitesi dahilinde is vermek, ödüllendirmek, deger vermek. Çalisanlar arasindaki iletisimi artirmak. Destekleyici is ortami atmosferi saglamak. Çalisanlarin öneri ve elestirilere daha açik olmak, çalisanlarin fikirlerine de önem verilmesi gibi. Düzenli araliklarla geri bildirim (anonim) almak için anket düzenlemek yararlidir.
Sonuç:
Tükenmislikten kurtulmak mümkündür ama bunun için is ve özel yasamda gereken degisiklikleri yapmak ve yerine göre profesyonel yardim almak gerekir.
Yasamin sadece isten ibaret olmadigini ögrenmek /anlamak lazim. Yasam /is dengesini (workl-life balance) iyi ayarlamak lazim. Ruhu her sekilde beslemek (doga, sanat, aile, dostlar, entellektüel) ve de en önemlisi kendimize zaman ayirmak önemli. Mesela dostlarla eski Foça`da deniz kenarinda çay içerek balikçilari izlemek, denizin kokusunu içinize çekmek, günesin dogusunu ve batisini izlemek bizi tükenmislige karsi koruyan ufak önlemler olabilir.
Konuyu A. Lincoln`un su sözleri ile bitirmek isterim
“You can please some of the people some of the time all of the people some of the time some of the people all of the time but you can never please all of the people all of the time (bazilarini bazen memnun edebilirsiniz, herkesi bazen memnun edebilirsiniz, herkesi asla hep memnun edemezsiniz)
nazan.walpoth@insel.ch
|
