Kapkaç ve kalp nakli!
Italya`da tatil yapan bir hastamizin mekanik dolasim destekleyici sistemini (çanta içinden kalbe bagli) bilmeden çeken bir kapkaççi hastamizi büyük bir tehlikeye sokmustu. Neyse ki sistemi koparamadan kaçmis hastamiza en yakin merkez hastanede yardim edilebilmisti.
Avrupa`da 10 Milyon insanin kalp yetmezligi ile mücadele etmekte oldugu tahmin edilmekte. Kalp yetmezligi her yasta insanda, çocuklarda, gençlerde çesitli nedenlerle görülebilir fakat daha çok yaslilik hastaligidir. Hastaligin sikligi 65-70 yasindakilerde %2-5 arasindayken 75 yas üzerindekilerde %10’dur. Yetmezligin ileri fazinda hastaneye yatma sikligi ve ölümler artmakta. Modern ilaçlarla hastalarin yasam kaliteleri düsmeden yaslanmalari saglanmaktadir. Bütün bunlara ragmen alta yatan hastaliga bagli bazi hastalar terminal kalp yetmezligi (ilaca cevap vermeyen dönem) fazine geçebilmektedir. Bu hastalar için bazen kalp nakli tek seçenek olarak kalabilmektedir.
Kalp naklinin toplumda akseptansi eskiye göre artmasina ragmen halen çok az organ bagislanmakta. Pek çok agir hasta insan ümitsizce organ nakli listelerinde beklemektedir.
Ailelerde olan ölüm gerçeklesmeden organlarin kullanilmasi korkusu gereksizdir. Beyin ölümü karari çok kesin kriterler dahilinde verilmektedir. Agir hastalik halinde organ alicisi olmak isteyen insanlar, aileler gereginde organ bagisçisi olabilmelidir.
Ilk kalp naklinin 1967 yilinda gerçeklesmesinden sonra Dünya`da yaklasik 80000 kalp nakli yapildi. Nakilden çok daha önemli olan 1960’dan beri süregelen çalismalariyla nakil yolunu açan (sahsen tanima sansim olabilmisti) Norman Shumway ve de Richard Lowerìn 1960’lardan beri yaptiklari hayvan deneyleri ve doku reddi üzerindeki arastirmalariydi.
Günümüzde Dünya`da yilda yaklasik 5000 kalp transplantasyonu yapilmaktadir. Ilaç ve ritm tedavisindeki yenilikler sayesinde agir kalp yetmezlikli hastalarin çok azi kalp nakli olmaktadir. Buna karsin uygun organ bulunamadigi için organ nakil bekleme listesinde ölen insanlar malesef ki hala var . Böyle durumlarda veya organ nakline uygun olmayan hastalarda mekanik dolasim destekleyici sistemlerle hastalara yardim edilmektedir. Çok nadir olarak suni kalp takilmaktadir.
Kalp nakli kimlere yapilmaz
Tedavi edilemeyen enfeksiyonu olan hastalar, Kanser hastasi olan hastalar, agir bir sistemik hastaligi olanlar, akciger basinci sabit yüksek olanlar, biyolojik yasi 65-70 üzerinde olanlar (dikkat kronolojik degil!)
Kalp nakli için en uygun zaman nedir?
Bu relatif zor bir soru çünkü kalp transpantasyonu planlanan bir sey degil. Hasta organ nakil listesinde uygun organ beklemektedir ve uygun organ bulununca nakil gerçeklesmektedir. Uygun organ demek kan gurubu uygunlugu, verici ve alicinin benzer vücut kilosunun olmasi, demek. Örnegin kan gurubu 0 veya B olup 90 Kg ve daha fazla olan bir hasta uygun organ için daha uzun zaman beklemektedir
Listelemede , alicinin yasi, alicinin bekleme süresi, ve de naklin aciliyeti gibi faktörler rol oynamaktadir. Listeye girmek için diger tedavilere cevap vermeyen agir yetmezlik tablosu olmalidir. Iyilesebilme potansiyeli olanlarin listeye girebilme zamani belirsizdir. Bu yüzden hastanin prognozunu belirlemeye yarayan yardimci faktörler gelistirilmistir. Burada hastanin yasam kalitesi (Efor kapasitesi, son aylarda hastanede yatakli tedavi alma sikligi) yaninda önümüzdeki 6-12 ay içinde ölebilme olasiligi degerlendirilmektedir.
Günümüzdeki verilere gore kalp nakli olan hastalarin %50’si 10 yil sonra da hayatadirlar.
Mekanik dolasim destekleyici sistemler
Hemen organ bulunamayan hastalar için mekanik dolasim destekleyici sistemlerle çesitli olasiliklar vardir.
1- geçici olarak köprüleme (bridge -to -transplant) organ bulununcaya kadar destek
2- Hasta iyilesinceya kadar destek (bride- to- recocvery)
3- Kesin tedavi olarak karar alinincaya kadar , zaman kazanmak için uygulanlar (bride-to -bridge)
4- Transplantasyonun uygulanamadigi, alternativi olarak uzun vadeli destek (destination therapy) .
Bu mekanik dolasim destekleyici sistemlerde kalp yerinde kalmakta, sag veya sol kalbe veya iki tarafa bir pompa sistemle destek verilmektedir. 4 haftalik bir süreçten sonra hasta ayaktan tedavi edilebilmektedir.
Suni kalp (total artificial heart) daha kompleksdirler, kalbin büyük kismi suni kalbe yer açabilmek için yerinden çikarilmakta. 2005 yilina kadar çok büyük, hantal konsollu model kullanilirken 2005 yilinda daha küçük konsollu hastanin mobilitesini olanakli hale getiren suni kalp uygulanmakta. Suni kalp, kalp krizi sonrasi agir sag sol kap yetmezligi olanlara ya da dogmalik kalp hastaligi olup akciger basinci yüksek olup transpantasyona uygun olmayan insalarda degerlendiriliyor.
Doku reddi
Son 15 yilda doku reddini engelleyen yeni ilaçlar (immunsupresyon yapan) gelistirildi. Bu ilaçlarlar akut red yaninda kronik red (transplant vaskülopatisi de denir) durumunda da kullanilabilmektedir. Ilaçli stent dedigimiz stentlerdeki ilaç aslinda iste bu doku reddini engelleyen ilaçlardir, ilk transplantasyon baglaminda gelistirildi ve sonradan stentlerde kullanildi.
Sonuç:
Kalp nakli önümüzdeki 20 yilda agir yetmezlikli az bir hasta grubunda uygulanacaktir. Bu bakimdan organ bagisi hep önemli kalacaktir. Gelisen minyatürize mekanik dolasim destekleyici sistemler/ pompalar gelecekte transplantasyonun alternatifi olabilir.
nazan.walpoth@insel.ch
|
