KADINLARDA KALP KRiZi
“Kadinlar en çok neden ölür?” seklinde bir soruya, çogunlukla “Meme kanseri” seklinde yanit verilir. Ya da “Erkekler mi daha çok kalp krizinden ölür, yoksa kadinlar mi?” sorusuna, çoklukla “erkekler” yanitini aliriz. Oysa bilinenler çok daha farkli. Erkekler daha sik kalp krizine maruz kalmakta ancak Kadinlarda kalp krizinden kaynakli ölüm oranlari erkeklerinkinden daha yüksek.
Erkeklerde kalp krizi nedeniyle ölümler son 30 yilda azalirken, kadinlarda bu yönlü bir düsüsün görülmemesi, durumun ciddiyetini ortaya koyuyor. Erkeklere özgü oldugu düsünülen kalp hastaliklarinin kadinlarda farkli sikayetlerle kendini göstermesi ve kadinlarin bu nedenle bazen ciddiye alinmamasi, tani konulmasindaki gecikmelere, dolayisiyla da kalp krizine ve buna bagli ölümlere neden olabiliyor.
Kadin, erkek kadar hasta oldugunu göstermedikçe bazen ayni tedaviyi de alamiyor. Bu durum tibbi literatürde, Barbara Streisand‘in „Yentl“ filmine istinaden „Yentl Sendromu“ seklinde adlandirilmistir. (Yentl, ayni egitimi almak isteyen bir Yahudi kizin, erkek kiligina girerek istedigi egitimi alabilmesini konu alan bir film.)
Nihayet dogru teshis konuldugunda, tedavide uygulanan farkliliklar ile kadinlarin tedaviye ve ilaca gösterdikleri degisik tepkiler ayri bir problem olarak kendini göstermektedir.
Yas
Koroner arter (Damar tikanikligi) hastaligi kadinlarda erkeklere oranla 10 yil gecikmeli olarak zirve yapiyor; erkeklerde bu durum 55 yas ortasi iken, kadinlarda 65 yas ortasina denk geliyor.
Kalp ve damar hastaliklari kadinlarda Menapoz öncesi dönemde çok daha az görülür. Bunu sebebi Ostrojen hormonuna baglaniyor. Kadin menopozla birlikte, kalp için zararli birçok riskle karsilasmaktadir. Özellikle daha önce zarar vermeyen hipertansiyon, kolesterol yüksekligi ve seker hastaligi, menopoz sonrasinda çok önem kazanmakta ve kalbe zarar vermektedir.
Anatomik Farklar
Kadin kalbi daha küçük oldugundan, küçük damar yapilarinin tikanmalari daha kolaydir ve bu nedenle de girisimsel tedavisi biraz daha zordur. Genç kadinlardaki Koroner arter hastaligi yaygin tipte, bazen ülserlesme seklindeyken, erkeklerde ve yasli kadinlarda görülen koroner damar hastaligi daha çok tikayici tiptedir. Bununla birlikte, kadin kalbi asiri strese karsi daha duyarli oldugundan, koroner damar hastaligi olmadan da kalp krizi olabilir.
Kadinda kalp krizi sikayetleri
Klasik Anjina deyince akla gögüs ortasi baski, yanma, sikinti, agri sikayetiyle baslayan ve kola, sirta, çeneye yayilan agri gelir. Anjinanin 20 dakikadan uzun sürmesi Enfarktüs olarak adlandirilir. Bu agri tipi kadinlarin yüzde 49 unda böyle olabilmekteyken, diger yüzde 51lik dilimde nefes darligi, bulanti, karin agrisi, asiri yorgunluk seklinde ortaya çikmaktadir. Bu farkli durumlar, taninin konulmasini ve tedaviyi önemli ölçüde geciktirirken, ölümlere bile sebep olabilmektedir.
Arastirmalar ve yayinlar
Erkeklerde yapilan ve iyi sonuç alinan yayinlarin yolunda verilen ilaç ve tedavilerin, kadinlarda da ayni sonucu vermesi gerekmiyor. Örnegin koroner hastaligi olusmadan Aspirin kullanmak erkeklerde çok iyi bir sonuç verirken, bunun kadinlarda ayni sonucu vermedigi görülmüstür. Koroner hastaligi olustuktan sonra ise Aspirin kullanimi her iki cins için ayni sonucu vermistir. Cinsiyeti dikkate alan yayinlara ihtiyaç var (su an 30% gibi).
Risk Faktörleri
Isviçre Arterioskleroz ve Lipid Dernegi, en geç 40 yasinda bir risk faktörü analizi yapilmasini öneriyor. Ailesinde risk faktörleri çok olan ya da risk faktörü erken ortaya çikmis kisilerde, bu analiz daha erken yaslara alinmali.
Primer prevansyonda (koruyucu hekimlik) kisinin, risk faktörünü olusturan kilolu olma, hareketsizlik, sigara, stres gibi degistirebilecegi davranis ve beslenme aliskanliklari çok önem kazanmaktadir. Önemli risk faktörlerinin merkezinde yine kilolu olmak yatiyor. Örnegin; Seker Hastaligi, Hipertansiyon.
Risk faktörünü ortadan kaldirmak için iyi bir beslenme sart. Akdeniz tipi Omega 3 yag asidi agirlikli; balik, bol sebze, meyveli ve posa agirlikli beslenme türü buna en iyi örnek olarak verilebilir. Ayrica günde 5 gramdan daha az tuz tüketerek ve düzenli egzersizlerle, riskinizi önemli derecede azaltabilirsiniz.
Bunlarin yetmedigi durumlarda, risk faktörleri ilaçla tek tek tedavi edilmelidir. Diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekligi olustugunda, istenen hedef degerlere ilaçsiz ulasmak genelde mümkün degildir.
Bununla birlikte dogum kontrol haplari, sigara içenlerde, ailesel pihtilasma hastaligi olanlarda, yüksek tansiyon, ve aurali migreni olan kadinlar riskli olarak görülüyor. Çagimizin modern hastaliklarindan stres ise, kalp-damar hastaligina yakalanma riskini yüzde 30 oraninda arttiriyor.
Sonuç
-Kadinlarin kalp hastaliklar önemsenmelidir. Kadinlar daha az kalp krizi geçirmektedirler ancak kalp krizi geçirdiklerin, erkeklere oranla ölümleri daha yüksek degerdedir. Hekimler ve kadinlar bu konuda yeterince bilgilendirilmelidir.
-Kadin agirlikli cinsiyete özgü arastirma ve yayinlar çogalmalidir.
-Kadinlarin risk faktörleri erken teshis edilmeli, gereken önlemler alinmalidir.
-Kadin, menopozda çok yüksek bir risk altinda oldugundan, bu yasta ciddi bir risk analizi yapilmalidir.
-Atipik kalp krizi sikayetleri ciddiye alinmalidir. Zamaninda teshis ve tedavi ile hayat kurtarilabilmektedir.
-Davranis ve beslenme ile etkileyebilecegimiz risk faktörlerimize mümkün oldugunca erken müdahale etmeliyiz.
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Bern Üniversitesi
Tip Fakültesi Hastanesi
Kardiyoloji Bölümü Ögretim Üyesi
nazan.walpoth@insel.ch
|
