Işık Teoman
Efes’e rakip; Laodikeia…
Denizli’deki antik Laodikeia kentinde 12 yıl önce baÅŸlayan kazı çalışmaları aralıksız devam ediyor. Üç yıl sonra önemli bir bölümünün ortaya çıkarılması hedeflenen antik kenti iki milyon kiÅŸinin ziyaret etmesi bekleniyor.
Kazıların 15’inci yılında ikinci bir Efes’in ortaya çıkarılmasının hedeflendiÄŸini öğrendik. Antik kentte sürdürülen kazı çalışmalarında sergilenebilecek nitelikte 3 bin 50’nin üzerinde eser ortaya çıkarıldığı belirtildi.
Antik kentteki ana hedeflerden biri de yaşayan ve hareketli arkeoloji parkı oluşturmak. Kazılar bu yönde sürdürülüyor
Son gezimizde yaklaşık bin kilometre yol kat ederek üç farklı bölgeye ziyaretler yaptık. YataÄŸan’da Serinhisar yakınlarındaki Stratonikeia antik kenti ve ardından Denizli’de Saklı Göl’de keyifli saatler geçirdik. Bölgeye pek çok geziler düzenledik, Laodikeia’ya Engin Yavuz ikinci kez geldiÄŸini söyledi. Ben bu antik kentin adını duymuÅŸtum ama ilk kez görüyordum.
Denizli Pamukkale karayolu üzerinde kentin 6 kilometre kuzeyinde bulunan antik Laodikeia kenti programımızda uÄŸramaya karar verdiÄŸimiz duraklarımızdan biriydi. Antik kente Ä°zmir’den yaklaşık 250 kilometrelik bir yolculuÄŸun ardından ulaÅŸtık. Ama önce Serinhisar’da keyifli bir yarım gün geçirmiÅŸtik. Osmanlı döneminin izlerini hala taşıyan Serinhisar ile binlerce yıl öncesinden günümüze kadar dimdik ayakta kalabilen Stratonikeia antik kentini karış karış dolaÅŸtık. Ä°ki farklı dönemin izlerinin üzerinden geçip gittik.
Laodikeia, MÖ 1. Yüzyıl’da Anadolu'nun en önemli ve ünlü kentlerinden biriymiÅŸ. Kentin adı antik kaynaklarda daha çok "Lykos'un kıyısındaki Laodikeia" ÅŸeklinde geçiyor. Tarihçi Plinius'a göre Laodikeia, önceleri Diospolis "Zeus'un ÅŸehri", daha sonraları da Rhoas adını taşıyan bir köyün yıkıntıları üzerine inÅŸa edilmiÅŸ. Diospolis adı, buradaki Zeus kültüne verilen önemin bir simgesiymiÅŸ. Rhoas adının ise, yerli Anadolu dillerinden birine ait olabileceÄŸi belirtiliyor. DiÄŸer antik kaynaklara göre ise, kent M.Ö. 263-261 yılları arasında II. Antiokhos tarafından kurulmuÅŸ ve ÅŸehre Antiokhos'un eÅŸi Laodike'nin adı verilmiÅŸ. Yani diÅŸi bir kent…
Kentteki büyük sanat eserleri bu döneme ait. Romalılar da Laodikeia'ya özel bir önem vermişler ve Kibyra (Gölhisar-Horzum) Conventus'unun merkezi yapmışlar. İmparator Caracalla zamanında Laodikeia'da bir seri kaliteli sikke basılmış. Laodikeia halkının da katkılarıyla kentte çok sayıda anıtsal yapı inşa edilmiş. Küçük Asia'nın 7 ünlü kilisesinden birinin bu kentte bulunması, Hıristiyanlığın burada ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Ancak MS 60 yılında meydana gelen çok büyük bir deprem kenti yerle bir etmiş.
KAZI 13 YILDIR SÃœRÃœYOR
Laodikeai’da 2000 yılında baÅŸlatılan kazı çalışmaları o tarihten bu yana aralıksız devam ediyor. Kazılar sonucunda 2007 yılında ortaya çıkarılan Suriye Caddesi, yapımından bin 400 yıl sonra ziyarete açıldı. Kazıların aralıksız sürdürüldüğü antik kentin yapıları ÅŸu bölümlerden oluÅŸuyor:
Suriye Caddesi
Büyük Tiyatro: Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak Roma inşa tarzında yapılmış. Scene'si tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrası oldukça sağlam durumda. Yaklaşık 20.000 kişilik olduğu belirtiliyor.
Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde yapılan ve büyük bölümü tahrip olan tiyatronun 20.000 kişilik olduğu belirtiliyor
Küçük Tiyatro: Büyük tiyatronun 300 metre kadar kuzeybatısında yer alıyor. Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak, Roma tarzında inşa edilmiş. Scene'si tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrasında da bozulmalar mevcut. Yaklaşık 15.000 kişi alabilecek büyüklükte olduğu söyleniyor.
Stadion ve gimnasion: Kentin güneybatısında, doÄŸu-batı doÄŸrultusunda uzanıyor. Stadionun ek yapıları ile gimnasion bir bütünlük oluÅŸturacak ÅŸekilde yapılmış. MS. 79 yıllarında yapılan stadyumun uzunluÄŸu 350 metre, geniÅŸliÄŸi 60 metredir. Amfitiyatro ÅŸeklinde yapılmış olan yapının, oturmak için 24 basamak sırası bulunuyor. Büyük bölümü tahrip olmuÅŸ. MS. II. Yüzyıl’da yapılan gimnasionun Proconsul Gargilius Antioius tarafından inÅŸa ettirilerek Ä°mparator Hadrianus ve eÅŸi Sabina'ya ithaf edildiÄŸine dair antik kentte yazıt bulundu.
ROMA DÖNEMİ YAPISI
Anıtsal Çeşme: Kentin ana caddesi ile ara caddesinin köşesinde yer alıyor. Roma dönemi yapısıdır. İki cepheli olarak yapılmış havuz ve nişleri var. Bizans zamanında onarım gördüğü belirtiliyor.
Meclis Binası: Kentin güneybatısında bulunuyor. Dikdörtgen planlı olan anıtsal yapı, doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Ana giriş doğu cephesinde.
Zeus Tapınağı: Antik Laodikeia kentinin sütunlu caddesinin doğu kesiminde, küçük tiyatro ile Nymphaeum arasında bulunuyor.
Kent nekropolünün kuzey, güney ve batısında 285 mezar kazıldı. Stadyum, Merkezi Kilise ve Korinth Tapınağı portiğinde ise kazılar devam ediyor.
KÄ°LÄ°SENÄ°N BÄ°R KISMI AYAKTA
Büyük Kilise: Sütunlu caddenin güneyinde caddeye bitişik olarak inşa edilmiş. Sadece taşıyıcı bölümlerinden bir kısmı ayakta kalmış. Ana girişin batısında yer alıyor.
Antik kenti tanımaya çalışırken kazıların 15’inci yılında ikinci bir Efes’in ortaya çıkarılmasının hedeflendiÄŸini öğrendik. Antik kentte 9 yıldır sürdürülen kazı çalışmalarında sergilenebilecek nitelikte 3 bin 50’nin üzerinde eser ortaya çıkarıldığı belirtildi. Augustus heykeli başı, Daidolses Aphroditesi, Knidos Aphroditesi, Dionysos heykeli baÅŸları, Zeus heykeli baÅŸları, imparator heykelleri, Hera heykeli, Ä°mparatoriçe heykeli gibi çok sayıda önemli buluntuya ulaşılmış.
Laodikeia kazısını Prof. Dr. Celal ÅžimÅŸek yönetimindeki Pamukkale Ãœniversitesi ekibi yürütüyor. ÅžimÅŸek’in açıklamasına göre kazı çalışmaları 2008’den itibaren 12 ay üzerinden devam ediyor. Bu sistem de 2008’de eski Kültür ve Turizm Bakanı ErtuÄŸrul Günay ve eski Denizli Belediye BaÅŸkanı ÅŸimdi milletvekili olan Nihat Zeybekci arasında yapılan protokolden kaynaklanıyor. Laodikeia’da kazı ve restorasyon çalışmalarının birarada yapıldığını kaydeden Prof. Dr. ÅžimÅŸek’e göre, kesintisiz sürdürülebilir bir sistem oluÅŸturuldu ve restorasyon çalışmaları için uzman ekipler yetiÅŸtirildi.
Antik Laodikeia kentine Ä°zmir’den nasıl gideceÄŸinize merak ediyorsanız birkaç seçeneÄŸiniz var. Pamukkale Ekpres treni ile gidebilirsiniz. Ä°zmir-Aydın Otoyolu’nu kullanarak Aydın üzerinden gidebilirsiniz. Kuyucak sapağından Karacasu’ya dönerek Tavas üzerinden de gidebilirsiniz. Bu yolculuÄŸunda Geyre yakınlarındaki Afridisias Antik Kenti’ni de görme olanağı bulabilirsiniz.
ANTİK YOLLARIN KESİŞTİĞİ YER
Lykos (Çüruksu Nehri) Vadisi, konum olarak Batı Anadolu'da, İç Ege Bölgesi'nde yer alır. Bu ova, güneyde Babadağ (Salbakos), kuzeyde Çökelez Dağı, güneydoğuda Honaz (Kadmos) Dağı, batıda ise Buldan Sazak Dağı ile çevrelidir. Bu bölgede antik yollar birleşmektedir ve burası, nehir vadilerinden ve dağ yollarından geçerek birçok bölgeyi birbirine bağlar. Lykos Vadisi'nde antik yollar birleşmektedir ve burası, nehir vadilerinden ve dağ yollarından geçerek birçok bölgeyi birbirine bağlar. İç Anadolu düzlüklerini Ege dünyasıyla birleştiren bir yolda olan bu alan antik çağda, Perslerin ülkesini Akdeniz'e bağlayan Kral Yolu'nun bir kolu üzerinde bulunmaktadır. Vadide Hierapolis, Laodikeia, Kolossai ve Tripolis antik kentleri bulunuyordu.
Işık Teoman
isikteoman@gmail.com
Denizli’deki antik Laodikeia kentinde 12 yıl önce baÅŸlayan kazı çalışmaları aralıksız devam ediyor. Üç yıl sonra önemli bir bölümünün ortaya çıkarılması hedeflenen antik kenti iki milyon kiÅŸinin ziyaret etmesi bekleniyor.
Kazıların 15’inci yılında ikinci bir Efes’in ortaya çıkarılmasının hedeflendiÄŸini öğrendik. Antik kentte sürdürülen kazı çalışmalarında sergilenebilecek nitelikte 3 bin 50’nin üzerinde eser ortaya çıkarıldığı belirtildi.
Antik kentteki ana hedeflerden biri de yaşayan ve hareketli arkeoloji parkı oluşturmak. Kazılar bu yönde sürdürülüyor
Son gezimizde yaklaşık bin kilometre yol kat ederek üç farklı bölgeye ziyaretler yaptık. YataÄŸan’da Serinhisar yakınlarındaki Stratonikeia antik kenti ve ardından Denizli’de Saklı Göl’de keyifli saatler geçirdik. Bölgeye pek çok geziler düzenledik, Laodikeia’ya Engin Yavuz ikinci kez geldiÄŸini söyledi. Ben bu antik kentin adını duymuÅŸtum ama ilk kez görüyordum.
Denizli Pamukkale karayolu üzerinde kentin 6 kilometre kuzeyinde bulunan antik Laodikeia kenti programımızda uÄŸramaya karar verdiÄŸimiz duraklarımızdan biriydi. Antik kente Ä°zmir’den yaklaşık 250 kilometrelik bir yolculuÄŸun ardından ulaÅŸtık. Ama önce Serinhisar’da keyifli bir yarım gün geçirmiÅŸtik. Osmanlı döneminin izlerini hala taşıyan Serinhisar ile binlerce yıl öncesinden günümüze kadar dimdik ayakta kalabilen Stratonikeia antik kentini karış karış dolaÅŸtık. Ä°ki farklı dönemin izlerinin üzerinden geçip gittik.
Laodikeia, MÖ 1. Yüzyıl’da Anadolu'nun en önemli ve ünlü kentlerinden biriymiÅŸ. Kentin adı antik kaynaklarda daha çok "Lykos'un kıyısındaki Laodikeia" ÅŸeklinde geçiyor. Tarihçi Plinius'a göre Laodikeia, önceleri Diospolis "Zeus'un ÅŸehri", daha sonraları da Rhoas adını taşıyan bir köyün yıkıntıları üzerine inÅŸa edilmiÅŸ. Diospolis adı, buradaki Zeus kültüne verilen önemin bir simgesiymiÅŸ. Rhoas adının ise, yerli Anadolu dillerinden birine ait olabileceÄŸi belirtiliyor. DiÄŸer antik kaynaklara göre ise, kent M.Ö. 263-261 yılları arasında II. Antiokhos tarafından kurulmuÅŸ ve ÅŸehre Antiokhos'un eÅŸi Laodike'nin adı verilmiÅŸ. Yani diÅŸi bir kent…
Kentteki büyük sanat eserleri bu döneme ait. Romalılar da Laodikeia'ya özel bir önem vermişler ve Kibyra (Gölhisar-Horzum) Conventus'unun merkezi yapmışlar. İmparator Caracalla zamanında Laodikeia'da bir seri kaliteli sikke basılmış. Laodikeia halkının da katkılarıyla kentte çok sayıda anıtsal yapı inşa edilmiş. Küçük Asia'nın 7 ünlü kilisesinden birinin bu kentte bulunması, Hıristiyanlığın burada ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Ancak MS 60 yılında meydana gelen çok büyük bir deprem kenti yerle bir etmiş.
KAZI 13 YILDIR SÃœRÃœYOR
Laodikeai’da 2000 yılında baÅŸlatılan kazı çalışmaları o tarihten bu yana aralıksız devam ediyor. Kazılar sonucunda 2007 yılında ortaya çıkarılan Suriye Caddesi, yapımından bin 400 yıl sonra ziyarete açıldı. Kazıların aralıksız sürdürüldüğü antik kentin yapıları ÅŸu bölümlerden oluÅŸuyor:
Suriye Caddesi
Büyük Tiyatro: Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak Roma inşa tarzında yapılmış. Scene'si tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrası oldukça sağlam durumda. Yaklaşık 20.000 kişilik olduğu belirtiliyor.
Antik kentin kuzeydoğu tarafında, Grek tiyatrosu tipinde yapılan ve büyük bölümü tahrip olan tiyatronun 20.000 kişilik olduğu belirtiliyor
Küçük Tiyatro: Büyük tiyatronun 300 metre kadar kuzeybatısında yer alıyor. Grek tiyatrosu tipinde araziye uygun olarak, Roma tarzında inşa edilmiş. Scene'si tamamen yıkılmış olup, cavea ve orkestrasında da bozulmalar mevcut. Yaklaşık 15.000 kişi alabilecek büyüklükte olduğu söyleniyor.
Stadion ve gimnasion: Kentin güneybatısında, doÄŸu-batı doÄŸrultusunda uzanıyor. Stadionun ek yapıları ile gimnasion bir bütünlük oluÅŸturacak ÅŸekilde yapılmış. MS. 79 yıllarında yapılan stadyumun uzunluÄŸu 350 metre, geniÅŸliÄŸi 60 metredir. Amfitiyatro ÅŸeklinde yapılmış olan yapının, oturmak için 24 basamak sırası bulunuyor. Büyük bölümü tahrip olmuÅŸ. MS. II. Yüzyıl’da yapılan gimnasionun Proconsul Gargilius Antioius tarafından inÅŸa ettirilerek Ä°mparator Hadrianus ve eÅŸi Sabina'ya ithaf edildiÄŸine dair antik kentte yazıt bulundu.
ROMA DÖNEMİ YAPISI
Anıtsal Çeşme: Kentin ana caddesi ile ara caddesinin köşesinde yer alıyor. Roma dönemi yapısıdır. İki cepheli olarak yapılmış havuz ve nişleri var. Bizans zamanında onarım gördüğü belirtiliyor.
Meclis Binası: Kentin güneybatısında bulunuyor. Dikdörtgen planlı olan anıtsal yapı, doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Ana giriş doğu cephesinde.
Zeus Tapınağı: Antik Laodikeia kentinin sütunlu caddesinin doğu kesiminde, küçük tiyatro ile Nymphaeum arasında bulunuyor.
Kent nekropolünün kuzey, güney ve batısında 285 mezar kazıldı. Stadyum, Merkezi Kilise ve Korinth Tapınağı portiğinde ise kazılar devam ediyor.
KÄ°LÄ°SENÄ°N BÄ°R KISMI AYAKTA
Büyük Kilise: Sütunlu caddenin güneyinde caddeye bitişik olarak inşa edilmiş. Sadece taşıyıcı bölümlerinden bir kısmı ayakta kalmış. Ana girişin batısında yer alıyor.
Antik kenti tanımaya çalışırken kazıların 15’inci yılında ikinci bir Efes’in ortaya çıkarılmasının hedeflendiÄŸini öğrendik. Antik kentte 9 yıldır sürdürülen kazı çalışmalarında sergilenebilecek nitelikte 3 bin 50’nin üzerinde eser ortaya çıkarıldığı belirtildi. Augustus heykeli başı, Daidolses Aphroditesi, Knidos Aphroditesi, Dionysos heykeli baÅŸları, Zeus heykeli baÅŸları, imparator heykelleri, Hera heykeli, Ä°mparatoriçe heykeli gibi çok sayıda önemli buluntuya ulaşılmış.
Laodikeia kazısını Prof. Dr. Celal ÅžimÅŸek yönetimindeki Pamukkale Ãœniversitesi ekibi yürütüyor. ÅžimÅŸek’in açıklamasına göre kazı çalışmaları 2008’den itibaren 12 ay üzerinden devam ediyor. Bu sistem de 2008’de eski Kültür ve Turizm Bakanı ErtuÄŸrul Günay ve eski Denizli Belediye BaÅŸkanı ÅŸimdi milletvekili olan Nihat Zeybekci arasında yapılan protokolden kaynaklanıyor. Laodikeia’da kazı ve restorasyon çalışmalarının birarada yapıldığını kaydeden Prof. Dr. ÅžimÅŸek’e göre, kesintisiz sürdürülebilir bir sistem oluÅŸturuldu ve restorasyon çalışmaları için uzman ekipler yetiÅŸtirildi.
Antik Laodikeia kentine Ä°zmir’den nasıl gideceÄŸinize merak ediyorsanız birkaç seçeneÄŸiniz var. Pamukkale Ekpres treni ile gidebilirsiniz. Ä°zmir-Aydın Otoyolu’nu kullanarak Aydın üzerinden gidebilirsiniz. Kuyucak sapağından Karacasu’ya dönerek Tavas üzerinden de gidebilirsiniz. Bu yolculuÄŸunda Geyre yakınlarındaki Afridisias Antik Kenti’ni de görme olanağı bulabilirsiniz.
ANTİK YOLLARIN KESİŞTİĞİ YER
Lykos (Çüruksu Nehri) Vadisi, konum olarak Batı Anadolu'da, İç Ege Bölgesi'nde yer alır. Bu ova, güneyde Babadağ (Salbakos), kuzeyde Çökelez Dağı, güneydoğuda Honaz (Kadmos) Dağı, batıda ise Buldan Sazak Dağı ile çevrelidir. Bu bölgede antik yollar birleşmektedir ve burası, nehir vadilerinden ve dağ yollarından geçerek birçok bölgeyi birbirine bağlar. Lykos Vadisi'nde antik yollar birleşmektedir ve burası, nehir vadilerinden ve dağ yollarından geçerek birçok bölgeyi birbirine bağlar. İç Anadolu düzlüklerini Ege dünyasıyla birleştiren bir yolda olan bu alan antik çağda, Perslerin ülkesini Akdeniz'e bağlayan Kral Yolu'nun bir kolu üzerinde bulunmaktadır. Vadide Hierapolis, Laodikeia, Kolossai ve Tripolis antik kentleri bulunuyordu.
Işık Teoman
isikteoman@gmail.com
"Işık Teoman" bütün yazıları için tıklayın...