SS. Foça Su Ürünleri Kooperatifi başkanı Yaşar Balta ile söyleşi -
.::
Turgay Tezgin
Yayın Tarihi: 23.9.2008
SS. Foça Su Ürünleri Kooperatifi başkanı Yaşar Balta ile söyleşi
TT - Türkiye’nin balıkçılık konulu ilk festivali olma özelliğini taşıyan Rasgele Festivali’nin bu yıl 8. si gerçekleştirilecek.
Neden Rasgele Festivali?
YB - Balıkçılığın besmelesi olduğu için Rasgele.
“Rastgele Balıkçı ve Deniz Belgeselleri Festivali” adı ile belediyenin desteğini alarak Belgesel Sinemacılar Birliği (BSB), Yerel Gündem 21, Sad-Afag ve SS Foça Su Ürünleri Kooperatifi olarak birincisini 2001 yılında yoğun bir program ile düzenledik. Eski doğallığı kalmasa da festivali bugüne kadar devam ettirmeyi başardık.
İlk önceleri diğer komşu ülkelerdeki balıkçılık belgeselleri ile sunuluyor olması, balıkçılığın nasıl yapıldığını görmek ve kendimizle kıyaslamak, amatör balık avlamayı, denizi, deniz adamını tanıtmak, halkla kaynaşmak ve balıkçıların varlığını göstermesinden dolayı ve balıkçılığın sorunlarının tartışıldığı Rasgele Festivali Foça’yı ayrı kılıyor doğrusu
Bu yılki festivalde Foçalı balıkçılar olarak amatör avlanmayı sevdirme, olta bağlama nasıl yapılır, ağ onarma gibi aktiviteler yapacağız. Ayrıca yurtdışından gelen balıkçılarla balıkçılığımızın nereye gideceğini tartışacağız.
TT - Foçalı balıkçılara göre hızla gelişmekte olan Foça’nın “balıkçı kasabası” kimliğini koruyabilmesi için öncelikli olarak nelerin yapılması gerekmektedir?
YB - Foça’nın Küçükdeniz limanında var olan kıyı balıkçısı teknelerini hep orada bağlamalı; ileriye dönük başka bir projeye karşı çıkmalı. Bu konuda bana göre tekne renklerinin bile tek tip boyanarak “Foçalı Balıkçı” modelini oluşturmaktır.
TT - Foçalı balıkçılar olarak yaşadığınız sorunlar nelerdir?
YB - .- Askeri yasak bölge sorunları;
.- Özel çevre kapsamındaki alanlarla sınırlı ve sadece bu bölgede sıkışan balıkçıya bu alanların yetmeyişi;
.- Yerel yönetim son derece destek olsa da, devletin desteğinin olmayışı ve yasaklar ülkesi oluşumuz;
.- Kıyı balıkçılığı, değer verilmeyen ve devlet desteğinin olmadığı bir sektör.
Balıkçının sorunları sadece Foça’da yok, ülkenin her yerinde sistem şöyle, büyük balık küçük balığı yutuyor.
AB uyum yasasında Balıkçı Andı’nı gördüm ve güldüm. “Kaçak balık avlamayacağıma, çevreyi temiz tutacağıma, yanımda çalışanları bu konuda eğiteceğime vs. vs. vs.” hep bizden istenilenlerle dolu. Ama devletin bizi eğiteceği, sertifikalı bir balıkçılık modeli oluşturmayışı ile ilgili bir çalışma göremedim.
Anlamadığım bir şeyler var; üniversitelerde bölümleri olan, su ürünleri ile ilgili bir mevzuatın olduğu ülkede bakanlık yok. Yada Su Ürünleri Genel Müdürlüğü kurulamaz mı?
Biz sertifikalı eğitimli duyarlı ve devlet desteği olan, devletinin sahip çıktığı bir rüya görmek istiyoruz.
TT - Foça Su Ürünleri Kooperatifi nasıl kuruldu, amaçları nedir, neler yapıyor, kısaca SS Foça Su Ürünleri Kooperatifi’ni anlatır mısınız?
YB - SS. Foça Su Ürünleri Kooperatifi 1992 yılında 17 kurucu üye ile 3. kez kuruldu. Önceki iki SS. Foça Su Ürünleri Kooperatifi başarısız ve inandırıcı olmadığından dağıldı. Üçüncü ve son hakkını iyi kullanmalıydı.
1991-1992 yıllarında Sad-Afag Foça’ya gönül verdi, ileriye dönük projelerini Foça’da denediler ve başarılı oldular. Bizler Foça balıkçısı olarak çok şeylerden ödün verdik. Türkiye’de ilk defa Foça’da ığrıp ve trata ile çalışan takımlarımız kaldırıldı.
11 adet fokun tespit edildiği dönemde kıyı balıkçılarımızın gördüğü zararlar fiili olarak sadece kayda alındı, maddi bir yardım yapılmadı. Yapıldıysa da hiçbirimiz bunu bilmiyordu.
Ancak 1992 yılında üçüncü kez kurulan SS Foça Su Ürünleri Kooperatifi, trol balıkçısının tekelinde olup Sad-Afag ile sadece trol balıkçısının çıkarlarıyla ilgili bir çalışmayla 3 mil olan trol avcılığı 1.5 mil mesafeye çekilerek ortak bir çalışma planı başlatıldı. Ve fokun korunacağı bölge ve yerler belirlendi. Aslan Burnu ile Deve Boynu arasında kıyıdan 1.5 millik mesafe resmi olarak kabul edildi.
Kooperatifin işlettiği çekek yeri –Tersane- uyumsuz yönetildiği için ve ilgisizlikten; Deniz dolgusu izinsiz olduğu için çevrecilerin açtığı davayla mahkemelik olup, davayı 5 yıl sonra kaybettiğinden 1999 yılında kapatıldı.
Trolcüler kooperatifi üçüncü kez gözden çıkardı.
Fakat kıyı balıkçıları ilk defa bir araya gelerek kooperatife üye olup, ilk seçimde 89 üye ile yönetime sahip çıktık. Kooperatif yönetimini benim başkanlığımda kurarak göreve başladık. Ve dönemin belediye başkanı Ali İLCAN, kooperatifin gelir kazanması maksadı ile liman bağlama ücretlendirmesi için 1 ve 2 nolu ahşap iskele ve Küçükdeniz limanı bağlamasının işletmesini, Balık Hali’ndeki bir dükkanın tahsisini, sevk ve idaresindeki Çevre Bakanlığı’na ait olan Çevre Botu’nun sorumluluk ve kaptanlığının kooperatife verilmesi gerektiğini destekleyerek, balıkçının balıkçıyı kontrol edeceği bir sistem oluşturuldu.
Sevk ve idaresi kooperatifte olan bot ile kooperatif aldığı sorumluluğu layıkıyla yerine getirerek, Türkiye’de ilk defa bir sembol oluşturdu. Beş yıllık süre içerisinde yüzlerce yasadışı avcılığa imzasını koydu. Bu sistemin içerisinde başta Foça Kaymakamlığı Çevre Ünitesi Müdürlüğü, Tarım İlçe Müdürlüğü, Sad-Afag görevlileri ile birlikte Sahil Güvenlik ve Jandarma uyum içinde çalışmıştı. Belki de Türkiye’de ilk, balıkçının balıkçıyı denetlediği oto kontrol sistemi kurulmuş ve hedefine ulaşmıştı.
Fakat botun motoru bu yoğun çalışmaya ve bakımsızlığa fazla dayanmadı. Beş yıldan sonra uzun süre motor devre dışı kaldı. Botun olmayışı ile var olan sistem dağıldı. İki yıl aradan sonra Sad-Afag ve Su Ürünleri Kooperatifi yeni bir istem ve yapılandırma başlatarak bakanlıktan bot için talepte bulunuldu. Geçmişin başarısıyla onuruyla bir buçuk yıllık bir dönem içerisinde Çevre Botu Foça’ya kavuşturuldu.
Fakat bu sefer de belediye başkanı Gökhan Demirağ yakıtının, masrafının belediye bütçesinden karşılanacağı bu botu kendi sevk ve idaresinde kurduğu sistemle yürütmeyi seçtiğinden tekrar başa dönülmüştür. Zaman zaman arama kurtarma görevine insanlık görevi olarak destek veriyoruz. Ama geçmişinde kurulan ve 672 yasadışı avcılık mahkemelik olmuş ve cezai işlem yapmış, bir model oluşturulamamıştır. Kendi işçisiyle, kaptanlığını, idaresini Foça’da ikamet etmeyen Tarım İlçe görevlileriyle yapmaya çalışması, mesai dışında ve cuma, cumartesi, pazar günleri Tarım İlçe görevlilerinin bulunmadığı bir sistemin getirisi ile nereye gidecek bu sistem, sorusu düşündürüyor.
Şu anda Foça Balık Hali içerisinde belediyenin desteği ile ilk defa kooperatif yeni bir adım atmış, tüm kıyı balıkçısının balığını kendi mezatında satmaya başlamıştır. Doğru olanı da bu olmalıydı.
Yiğidi öldür hakkını yeme; Balıkçı Kahvesi, mezat tezgahı ve festivallerde tekne onarımlarını Foça Belediyesi’nin yaptığını ve başkan Gökhan Demirağ’ın bu konuda tam destek verdiğini söylüyorum
Yanlış gördüğüm bazı aksaklıkların da yakın zamanda fark edilip düzeltileceğine inanıyorum.
Foça Türkiye’de korumacılığıyla, balıkçılığıyla bir MODELdir. Bu model her yerde konuşuluyor ve projeler FOÇA MODELİ olarak kuruluyor. Gökova, Akyaka’da Foça Modeli kabul edildi. BU MODEL KORUNMALIDIR.
TT - Foça Su Ürünleri Kooperatifi’nin gelecek için planları nedir?
YB - Foça’da çıkan, yakalanan balığın adedini, kilosunu bilmek, pazar oluşturmak ve sertifikalı balıkçılığa adım atmak. Yasaları ve denizi, çevreyi koruyan bir nesil yetiştirmek ve kimliğinden ödün vermeden yola devam etmektir.
TT - Yapılması planlanan Balıkçı Barınağı’nın, Foça’nın önemli bir simgesi haline gelmiş olan Foçalı balıkçıların Küçükdeniz’deki yerlerinden taşınmasını gündeme getirebilir mi?
YB - Kıyı balıkçısının hiçbir yere gideceği yok. Küçükdeniz limanından hiçbir yere gitmiyoruz. Bu sembolü hiç kimsenin yıkmaya gücü yetmez, buna inanmıyorum. Sonra burası Darülaceze olur. Böyle bir şeye sadece balıkçı değil, yerel yönetim de karşı çıkar. Buna adım gibi eminim. Halk da buna karşı çıkacaktır.
TT - www.focafoca.com adına bu söyleşiden dolayı size çok teşekkür ediyorum.
