Tarım Ekonomisi Derneği olarak, 1 Ocak 2010’dan itibaren tütün fonunun kısmen kaldırılmış olmasının Türkiye’nin şark tipi tütün üretimini baltalayacağını düşünüyoruz. Bu süreç ülke çıkarlarına aykırıdır ve durdurulmalıdır. Tekel işçilerinin işsiz bırakılması ile sonuçlanan süreç de Tekel’in özelleştirilmesinin bir sonucudur. BAT şirketinin Tire fabrikasını kapatacak olması yeni işsizler ile karşılaşacağımızı göstermektedir. Tekel sigara fabrikalarının kamulaştırılması düşünülmelidir. Tekel işçilerinin direnişi özelleştirilme alanında yürütülen politikaların yanlışlığını göstermiştir.
Türkiye’de tütün ithalatı 1988 yılında başlamıştır. Aynı yıl yayımlanan 88/13208 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Tütün Fonu oluşturulmuştu. Bu Fonun amaçları ilgili Yönetmelikte; tütün ekiminin iyileştirilmesi, geliştirilmesi, tütün ekicilerinin desteklenmesi ve eğitilmesi, tütün borsasının kurulması, tütün üretici kooperatiflerinin finansmanı, sektörce kurulacak hangar ve kurutma tesisi gibi yatırımların desteklenmesi, ülke dışında Türk tütününden sigara üreten fabrikaların kurulması, TEKEL’in modernizasyonu, Türkiye’de üretilen sigara ve diğer tütün mamullerinin ihracatının desteklenmesi şeklinde belirlenmiş idi.
Aradan geçen 20 yılı aşkın sürede Tütün Fonu adına yapılan kesintiler amaca uygun kullanılmamış, Hazineye gelir olarak kaydedilerek Bütçe içerisinde kullanılmıştır. Bununla birlikte Fon adına yapılan kesintiler tütün ithalatında maliyeti artırdığı için yurt içinde üretilmiş tütünlerin kullanımını teşvik edici bir nitelik taşımıştır.
29 Aralık 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2009/15685 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tütün mamulü ve yarı mamul tütün ithalatında 01 Ocak 2010 tarihinden Tütün Fonu kesintileri tamamen kaldırılmıştır. Hükümetin AB Komisyonuna verdiği taahhütler kapsamında, bir süre sonra Fon kesintilerinin yaprak tütün ithalatında da azaltılarak kaldırılması bekleniyor.
2002 yılında yeni tütün yasası ile başlayan süreç Türk tütüncülüğünün sürekli geriye gitmesine neden olmuştur. Şimdi Tütün Fonunun kaldırılması yolunda atılan adımlar tütün üretimimize bir darbe daha vuracaktır. Cumhuriyet kurulduğundan bu yana tütün dış ticaretinde net ihracatçı konumda bulunan ve Dünyada “tütüncü ülke” olarak bilinen Türkiye, 2010 yılı sonunda pek çok tarım ürününde olduğu gibi tütünde de net ithalatçı hale gelmiş olacak, tütün bilançosu negatif sonuç verecektir. Tekel stoklarının çok hızlı boşaltılması halinde bu süre belki bir yıl ötelenebilecektir. Fakat izleyen yıllarda tütünde dış ticaret açığı yaşanması engellenemeyecektir.
Bu durum izlenen politikaların yanlışlığının somut göstergesidir. Şark tipi tütün üretim alanlarından boşalacak arazilerin bir kısmı diğer tarımsal ürünler için kullanılabilecektir. Ancak bir bölümü boş kalacak ve erozyona maruz kalacaktır. Sonuç olarak sadece kaynaklarımız yurt dışına transfer olmakla kalmayıp doğamız da zarara uğrayacak, en kıymetli varlığımız olan topraklarımızda kayıp yaşanacaktır.
Bu nedenlerle tütün üretimine dönük politikalar bir kez daha gözden geçirilmeli yaprak tütün ithalatındaki Tütün Fonu kesintileri kaldırılmadan ve azaltılmadan devam ettirilmelidir.
Tekel işçilerinin sorununun çözümlenmesi işyerleri olan Tekel’in kamulaştırılması ile mümkündür. Tekel işçileri kendi işlerine geri dönmelidirler.
Prof. Dr. Tayfun Özkaya
Tarım Ekonomisi Derneği Başkanı
İzmir
EGE ÜNİVERSİTESİ
